Μας έκαψε η γραφειοκρατία; – Tο σχέδιο πυροπροστασίας εμπλέκει 42 φορείς!

Μια εβδομάδα μετά την καταστροφική πυρκαγιά στην Ανατολική Αττική, η ελληνική κοινωνία βρίσκεται ακόμη σε κατάσταση σοκ. Κι αυτό που πλανάται στην ατμόσφαιρα, πέρα από την άφατη θλίψη για τις ζωές που χάθηκαν, είναι ένα μεγάλο «γιατί;».

Το ίδιο ερώτημα μας έχει απασχολήσει, δυστυχώς, αρκετές φορές στο παρελθόν. Δεν ήταν λίγες, τα τελευταία χρόνια, οι περιπτώσεις που θρηνήσαμε ανθρώπινες απώλειες, χαμένα σπίτια και περιουσίες εξαιτίας μιας φυσικής καταστροφής.

Κι αυτό που κάθε φορά επιβεβαιώνεται και – ακόμη χειρότερα – διαιωνίζεται, είναι η πλήρης σχεδόν αδυναμία του ελληνικού κράτους, να προστατέψει αποτελεσματικά τον πολίτη απέναντι σε έκτακτα φαινόμενα και κινδύνους.

Ανεξάρτητα από τα αίτιά της, μια φυσική καταστροφή οφείλει να αντιμετωπίζεται οργανωμένα και με σχέδιο. Το ότι κάθε καλοκαίρι εκδηλώνονται πυρκαγιές στη χώρα είναι γνωστό, όπως και το ότι η κλιματική αλλαγή μπορεί να προκαλεί συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα ή απότομες μεταξύ τους εναλλαγές.

Γνωστά είναι και τα χρόνια προβλήματα, από τα οποία πάσχει η χώρα, όπως αυτό της άναρχης δόμησης. Όλα αυτά, σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν άλλοθι για την ανεπάρκεια του κράτους και της Διοίκησης. Αντίθετα, επιβάλλουν ακόμη υψηλότερο επίπεδο πρόληψης, εκπαίδευσης και ετοιμότητας.

Ακόμη και στην περίπτωση εγκληματικών ενεργειών, το κράτος δεν έχει δικαίωμα να αιφνιδιάζεται. Οφείλει να δρα άμεσα και συντονισμένα, στη βάση οργανωμένων σχεδίων.

Δυστυχώς, σε κάθε τραγωδία διαπιστώνουμε ότι λειτούργησαν ελάχιστα ή και τίποτε από τα παραπάνω.

Σήμερα, βρισκόμαστε να συζητάμε και πάλι για πλημμελή πρόληψη και προετοιμασία, για ανύπαρκτα ή απαρχαιωμένα σχέδια έκτακτης ανάγκης, για αναποτελεσματική χρήση των διαθέσιμων μέσων, για αδυναμία συντονισμού, για ασάφεια ως προς το ποιος έχει την ευθύνη για τί, ανάμεσα σε δεκάδες συναρμόδιους φορείς.

Πώς είναι άραγε δυνατόν να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά μια κρίσιμη κατάσταση, όταν για παράδειγμα το σχέδιο πυροπροστασίας της Γενικής Γραμματείας Προστασίας του Πολίτη εμπλέκει 42 κρατικούς και άλλους φορείς, κάνοντας αναφορά σε 127 διατάγματα;

Οι «συντονιστικές» συσκέψεις στην αρχή κάθε θερινής περιόδου δεν έχουν καμία χρησιμότητα, όταν την κρίσιμη στιγμή κυριαρχεί η ασυνεννοησία και η ασάφεια, με το μεγαλύτερο μέρος της προσπάθειας να επαφίεται στο προσωπικό φιλότιμο ή και στην αυτοθυσία – στην περίπτωση πυροσβεστών και διασωστών – του κάθε λειτουργού.

Το χειρότερο δε, είναι ότι κάθε φορά παθαίνουμε, χωρίς να μαθαίνουμε. Μετά από κάθε καταστροφή, οι πολιτικές διαστάσεις του θέματος διογκώνονται και ξεκινά ο πόλεμος των αλληλοκατηγοριών, χωρίς κανείς να επικεντρώνει στην αντιμετώπιση των αδυναμιών και των δυσλειτουργιών.

Οι ευθύνες χάνονται μέσα σε έναν κυκεώνα συναρμοδιοτήτων και επικαλύψεων. Λεπτομερείς, ανεξάρτητες αποτιμήσεις για τη διαχείριση της κρίσης, είτε δεν γίνονται, είτε ξεχνιούνται σε κάποιο συρτάρι. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις επιχειρούν να διαχειριστούν τις συνέπειες και σε λίγο καιρό, όλα ξεχνιούνται. Μέχρι να συμβεί η επόμενη τραγωδία.

Αυτή τη φορά, ας μη γίνει το ίδιο. Έστω και τώρα, ελληνικό κράτος θα πρέπει να αλλάξει εκ βάθρων τις δομές και τη λειτουργία του σε θέματα πρόληψης, αποτροπής και οργανωμένης διαχείρισης κινδύνου. Θα πρέπει μέσα από εμπεριστατωμένη μελέτη, να αναδειχθούν οι ελλείψεις, τα κενά και τα προβληματικά σημεία προς διόρθωση.

Θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο σύστημα πρόληψης και διαχείρισης κινδύνων, το οποίο θα συνδυάζει σύγχρονα τεχνολογικά μέσα και τεχνογνωσία, με λεπτομερή σχεδιασμό, σαφείς ρόλους και διαρκή εκπαίδευση.

Θα πρέπει να καταρτιστούν σχέδια για κάθε πιθανό σενάριο, τα οποία θα δοκιμάζονται σε τακτικές ασκήσεις ετοιμότητας και προσομοιώσεις, αντί να μαζεύουν σκόνη στα ράφια των αρμοδίων υπηρεσιών. Θα πρέπει να καθοριστούν σαφείς χώροι ευθύνης – και αντίστοιχα λογοδοσίας – κάθε φορέα και να αποσαφηνιστούν πλήρως οι αρμοδιότητες, μεταξύ Τοπικής και Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και άλλων κρατικών φορέων και αρχών. Θα πρέπει, τέλος, και οι πολίτες να εκπαιδευτούν σε θέματα πρόληψης, στην εφαρμογή σχεδίων έκτακτης ανάγκης, στην τήρηση των σχετικών οδηγιών και διαδικασιών.

Ας τολμήσουμε, αυτή τη φορά, να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα στη ρίζα του, δημιουργώντας από την αρχή ένα πλαίσιο Πολιτικής Προστασίας στηριγμένο στις αρχές της αποτελεσματικότητας, της αξιολόγησης, της διαφάνειας, του επαγγελματισμού και της λογοδοσίας. Για τη λειτουργία του οποίου, θα είναι πλέον ξεκάθαρο ποιος έχει κάθε φορά την ευθύνη, πολιτική και διοικητική.

Οι πόροι δεν λείπουν, ούτε η τεχνογνωσία, ούτε το ανθρώπινο δυναμικό. Λείπει ακόμα η βούληση και γενναιότητα να αναμετρηθούμε με τον κακό μας εαυτό και με τις αδυναμίες μας. Η πολιτική κριτική είναι απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία. Ας προσπαθήσουμε, όμως, να πάμε ένα βήμα παρακάτω, με σύνεση και σοβαρότητα.

Για να χτίσουμε ένα κράτος, το οποίο ο πολίτης θα μπορεί να εμπιστεύεται για την προστασία της ζωής και της περιουσίας του, την ώρα του κινδύνου.

Το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε για να τιμήσουμε τη μνήμη των νεκρών της πρόσφατης πυρκαγιάς, είναι να αποτρέψουμε παρόμοιες τραγωδίες στο μέλλον.