Το μεγάλο game των Βαλκανίων – Ο ρόλος της Ελλάδας και οι ισχυροί παίκτες

Είναι προφανές ότι ζούμε σε μια φάση της ιστορίας που επίκεινται σημαντικές αλλαγές, καθώς η περίοδος της «παγκοσμιοποίησης» 1990-2008 προκάλεσε μια αναδιανομή της οικονομικής και της πολιτικής ισχύος που έθεσε υπό αμφισβήτηση πολλές πρωτοκαθεδρίες.

Ήδη έχουμε εισέλθει στη φάση που οι παλιοί μεγάλοι «παίκτες» επιχειρούν να ανακτήσουν το κύρος και την επιρροή τους, έναντι των νεοεισερχόμενων παικτών.

Οι εξελίξεις στα Βαλκάνια, αλλά και στη Μέση Ανατολή δεν πρέπει πια να αναλύονται με τα παλιά γεωπολιτικά και γεωοικονομικά δεδομένα.

Υπό αυτό το πρίσμα στο επόμενο διάστημα θα δούμε να εδραιώνονται νέα σχήματα γεω-πολιτικά-οικονομικά.

Οι βαλκανικές εξελίξεις εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο, γι΄ αυτό και είναι σημαντικές.

Το μεγάλο game των Βαλκανίων

Κάτι μεγάλο μοιάζει να παίζεται στα Βαλκάνια με την Ελλάδα να έχει κεντρικό ρόλο, αν κρίνει κανείς από όσα συμβαίνουν τις τελευταίες βδομάδες.

Αυτό το μεγάλο φαίνεται να είναι και βιαστικό, με την έννοια του ρυθμού που έχει επιβάλει στις διεθνείς εξελίξεις το εικονοκλαστικό στιλ Τραμπ.

Στο momentum αυτό, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ανταποκρίνεται με την δέουσα ευελιξία και έχοντας αποκτήσει αρκετή πείρα από την κεκαυμένη ζώνη από την οποία έχει διέλθει, δείχνει έτοιμος να παίξει γερά προς όφελος της χώρας αυτό το γεωπολιτικό και γεωοικονομικό παιγνίδι.

Έχοντας πλάτη τον «στρατηγό» Νίκο Κοτζιά και πεδίο, την κωματώδη «ακινησία» των άλλων, έχει δυνατότητες και ευκαιρίες.

Δεδομένου ότι τα δυτικά Βαλκάνια αποτελούν περιοχή προβολής ισχύος της Ρωσίας και της Τουρκίας, ενώ υπάρχουν σοβαρές εκκρεμότητες στο Κόσοβο και στην Βοσνία και λειτουργούν μεγάλα συστήματα λαθρεμπορίας όπλων και ναρκωτικών (στα Σκόπια υπάρχει το μεγαλύτερο εργοστάσιο επεξεργασίας οπίου και η Αλβανία αποκαλείται «Κολομβία της Ευρώπης») που συνεργάζονται με τζιχαντιστικούς κύκλους, είναι προφανές ότι τα ανοιχτά αυτά ζητήματα στο μαλακό υπογάστριο της Ευρώπης πρέπει να λυθούν δυναμικά, τουλάχιστον αυτό φαίνεται να θέλουν η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες.

Κι αυτό γιατί, μετά την «αυτονόμηση» της Τουρκίας, η Δύση θέλει να διασφαλίσει ασφαλείς και μόνιμους δρόμους διακίνησης των νέων ενεργειακών πόρων της ανατολικής Μεσογείου.

Πριν δούμε τις κινήσεις πάνω στη βαλκανική σκακιέρα, είναι σκόπιμο να σταθούμε σε τρείς εξελίξεις που καταδεικνύουν πως ο Αλέξης Τσίπρας στηρίζεται από τους μεγάλους παίκτες.

1. Η προσφώνηση του γ.γ. του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α) Άνχελ Γκουρία προς τον Έλληνα πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, όταν τυχαία συναντήθηκαν στο Νταβός, «the rising star of the world» (το ανερχόμενο αστέρι της διεθνούς σκηνής), μάλλον είναι κάτι παραπάνω από μια φιλοφρόνηση.

2. Η αντικατάσταση της Ντέλια Βελκουλέσκου από τον Αμερικανό Πίτερ Ντόλμαν, η οποία έρχεται μετά την ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης, φαίνεται να σηματοδοτεί μια αλλαγή στρατηγικής του ΔΝΤ για την Ελλάδα. Ο Ντόλμαν δεν φημίζεται για σκληρός τεχνοκράτης, αλλά έχοντας υπηρετήσει σε προγράμματα του ΔΝΤ στη Ρωσία, τη Λευκορωσία, την Ουκρανία και την Ισλανδία, θεωρείται ειδικός την ανίχνευση δομικών αδυναμιών που καθιστούν τις οικονομίες ευάλωτες σε πολιτικές παρεμβάσεις, ενώ έχει αντιμετωπίσει προσπάθειες πολιτικής αποσταθεροποίησης χωρών και γεωπολιτικής έντασης. Είναι βαθύς γνώστης της ρωσικής πολιτικής και των επιδιώξεών της στα Βαλκάνια.

3. Η έκτακτη συνάντηση του Πρέσβη των ΗΠΑ Τζέφρι Πάιατ με τον Πρόεδρο της ΝΔ Κυριάκο Μητσοτάκη για το Σκοπιανό, προφανώς είχε να κάνει με την αλλοπρόσαλλη ρητορική του που δημιουργεί προβλήματα στους δυτικούς σχεδιασμούς, λόγω ακραίου καιροσκοπισμού της.

Σε ότι αφορά τις κινήσεις στην σκακιέρα για το ζήτημα της ΠΓΔΜ είναι πλέον σαφές ότι το στοιχείο που θα κάνει την ελληνική πλευρά να συνεχίσει την προσπάθεια είναι η αποδοχή ή όχι από την ΠΓΔΜ να αλλάξει το σύνταγμά της αφαιρώντας τα σημεία που αναδεικνύουν τις αλυτρωτικές τάσεις.

Μετά έρχεται η κοινά αποδεκτή ονομασία erga omnes, δηλαδή χρήση έναντι όλων.

Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, η αλλαγή του συντάγματος της γείτονος αποτελεί ευκαιρία και για την επίλυση των εσωτερικών εθνοτικών ζητημάτων με τη δημιουργία δύο καντονίων.

Στο επιχείρημα ότι ένα αλβανικό καντόνι μπορεί πιο εύκολα να γίνει λεία του μεγαλοϊδεατισμού των Τιράνων, επισημαίνεται ότι εντός της ΕΕ και του ΝΑΤΟ δεν υπάρχουν μεγαλοϊδεατισμοί.

Επισημαίνεται επίσης ότι για λόγους ασφαλείας η δίοδος ενεργειακών αγωγών ΠΓΔΜ-Σερβίας είναι προτιμητέοι…

Στρατιωτική συμμαχία με τη Σερβία

Στο κλίμα αυτό εντάσσεται η επίσκεψη στην Αθήνα αυτές τις μέρες του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων της Σερβίας Λιούμπισα Ντίκοβιτς, ο οποίος συμφώνησε με την πρόταση του Έλληνα ομολόγου του ναυάρχου Ευάγγελου Αποστολάκη για την πραγματοποίηση άσκησης των ειδικών δυνάμεων Ελλάδας, Σερβίας, Βουλγαρίας και Ρουμανίας, στο πλαίσιο μιας διαδικασίας πλήρους συμμετοχής της Σερβίας στον Σχηματισμό Μάχης «HELBROC» της βαλκανικής συνεργασίας.

Συζητήθηκαν επίσης τρόποι ανάπτυξης της διμερούς στρατιωτικής συνεργασίας, μεταξύ Ελλάδας και Σερβίας στους τομείς της ακαδημαϊκής, ατομικής και επιχειρησιακής εκπαίδευσης και ανταλλαγής πληροφοριών.

Προς οριστικό κλείσιμο του αλβανικού «μετώπου»

Προφανώς, επειδή ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα έλαβε τα δέοντα μηνύματα, έσπευσε στο Νταβός και ζήτησε να δει τον Έλληνα πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα με στόχο την πλήρη ομαλοποίηση και αναβάθμιση των διμερών σχέσεων Ελλάδας-Αλβανίας με μια στρατηγική συμφωνία που ετοιμάζει συστηματικά ο Κοτζιάς και η οποία θα κατοχυρώνει τα δικαιώματα της ελληνικής μειονότητας, θα ρυθμίζει την ελληνοαλβανική ΑΟΖ και τις θαλάσσιες ζώνες, καθώς και την δημιουργία κοιμητηρίων για τους Έλληνες πεσόντες στον πόλεμο του ΄40, και άλλα ζητήματα, όπως την ψήφιση από το ελληνικό Κοινοβούλιο της άρσης του εμπολέμου που ζητά η αλβανική πλευρά, αφού αποτελεί προϋπόθεση για την προώθηση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Αλβανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ως γνωστόν, το καθεστώς του εμπόλεμου επιβλήθηκε από την ελληνική πλευρά με βασιλικό διάταγμα του 1940 στις σχέσεις με την Αλβανία, μετά την εισβολή ιταλικών στρατευμάτων στις γραμμές των οποίων πολέμησαν και αλβανικά στρατιωτικά τμήματα.

Το 1987, επί πρωθυπουργίας Ανδρέα Παπανδρέου, με απόφαση υπουργικού συμβουλίου μετά από εισήγηση του τότε ΥΠΕΞ Κάρολου Παπούλια, καταργήθηκε το «εμπόλεμο», βελτιώνοντας θεαματικά τις ελληνοαλβανικές σχέσεις, αλλά δεν κρίθηκε τότε αναγκαίο να περάσει από τη Βουλή, ώστε να αποκτήσει αναβαθμισμένο κύρος.

Και η Ρωσία στο γεωοικονομικό game

Σημειωτέον ότι ο Αλέξης Τσίπρας είχε στο Νταβός ιδιαίτερη συνάντηση με τον πρωθυπουργό της Κροατίας Αντρέι Πλένκοβιτς, και συζήτησαν την ευρωπαϊκή προοπτική των δυτικών Βαλκανίων και τη συνεργασία τους στο πλαίσιο της ΕΕ, της τετραμερούς με Βουλγαρία και Ρουμανία, την πρωτοβουλία Αδριατικής- Ιονίου και σε άλλες πρωτοβουλίες στην περιοχή.

Διαφαίνεται πάντως ότι η ένταξη των δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ, με την Σερβία και το Μαυροβούνιο να αναμένεται να ενταχθούν μέχρι το 2025, σημαίνει ότι θα έχει λυθεί και το ζήτημα του Κοσόβου.

Το ίδιο ισχύει και για το ΝΑΤΟ. Ορισμένοι παρατηρητές εκτιμούν ότι οι σχεδιασμοί αυτοί δεν αποκλείουν τον ρωσικό παράγοντα από τις γεωοικονομικές εξελίξεις στην περιοχή.

Συγκεκριμένα, λέγεται ότι η Ρωσία θα συμμετάσχει στο μεγάλο project της σύνδεσης του Δούναβη και τον Θερμαϊκού μέσω ενός συστήματος διωρύγων μέσω Μοράβα-Βαρδάρη/Αξιού, καθώς μπορεί έτσι να παρακάμπτει τον Βόσπορο.

Έτσι, ο Αλέξης Τσίπρας είχε συνάντηση και με τον αναπληρωτή πρωθυπουργό της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Αρκάντι Ντβορκόβιτς, με θέμα την ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας με έμφαση στις ρωσικές επενδύσεις στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, των υποδομών και του τουρισμού, ενώ συζητήθηκαν και οι περιφερειακές εξελίξεις, με έμφαση στην Τουρκία.

Στις γρήγορες κινήσεις, στην αποφασιστικότητα και στον αφανή συντονισμό της περιόδου θα μπορούσε να εντάξει κανείς και την απόρριψη των τουρκικών οδηγιών (navtex), που εξέδωσε η Τουρκία στην κυπριακή ΑΟΖ.

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης δήλωσε πως «για εμάς αυτές οι navtex, αυτές οι οδηγίες προς ναυλωμένους δεν υπάρχουν.

Έχουν ήδη ακυρωθεί και κανείς δεν λαμβάνει υπόψη ή προσδίδει την όποια νομιμότητα σε αυτές».

Πώς μπορεί να κλείσει η τούρκική τρύπα στο ΝΑΤΟ

Η τουρκική εισβολή με δύο μεραρχίες στο κουρδικό καντόνι Εφρίν στη Συρία δεν έχει προκαλέσει μόνο την οργή του Αμερικανού προέδρου Τραμπ και της Γερμανίας, αλλά προβληματίζει έντονα πλέον τους νατοϊκούς κύκλους, καθώς εδραιώνεται η πεποίθηση πως η ισλαμική κυβέρνηση του Ταγίπ Ερντογάν είναι ανεξέλεγκτη.

Οι προβληματισμοί είχαν ξεκινήσει από την εποχή του πραξικοπήματος και τις μαζικές συλλήψεις ανώτατων αξιωματικών και τις αποστρατείες χιλιάδων άλλων.

Τώρα διαπιστώνουν πέρα από ένα κενό συνεννόησης, πέρα από μια ρητορική ρήξης, πέρα από τους S400, πως προκύπτουν γεωστρατηγικά ζητήματα από τη συμμαχία της Τουρκίας με τη Ρωσία.

Η εγκατάλειψη των Κούρδων από τους Ρώσους εντυπωσίασε πολλούς και ερμηνεύεται ως ισχυρή ένδειξη εμβάθυνσης της συμμαχίας τους με τους Τούρκους, κάτι που στο ΝΑΤΟ όχι μόνο δεν μένει απαρατήρητο αλλά προκαλεί ευρύτερους συνειρμούς, ιδιαίτερα στην περιοχή των Βαλκανίων όπου τόσο η Τουρκία, όσο και η Ρωσία προβάλουν γεωπολιτικά συμφέροντα.

Ορισμένοι παρατηρητές συνδέουν την πρόσφατη επίσκεψη Στόλεμπεργκ στα Σκόπια με την αποφασιστικότητα του ΝΑΤΟ να ενταχθούν τα δυτικά Βαλκάνια γρήγορα στον Οργανισμό για να αποκλειστεί η επιρροή τους.

Μέσα στο κλίμα αυτό, ο αντικαγκελάριος και υπουργός Εξωτερικών Ζίγκμαρ Γκάμπριελ παραπέμπει στην Συμμαχία το ζήτημα της επέμβασης της Τουρκίας σε συριακό έδαφος χωρίς συντονισμό και με τρόπο που θέτει σε κίνδυνο τη στρατηγική της συμμαχίας, την ειρηνευτική διαδικασία και ενισχύει τον Μπασάρ αλ Άσαντ.

Σημειωτέον ότι οι φωτογραφίες με τα γερμανικής κατασκευής τανκς Leopard με τα οποία ο τουρκικός στρατός εισέβαλε στον στη βορειοδυτική Συρία, επιχειρώντας εναντίον των κουρδικών Μονάδων Προστασίας του Λαού (YPG) προκάλεσε την αντίδραση κομμάτων της γερμανικής αντιπολίτευσης, που ζήτησαν από την κυβέρνηση να ξεκαθαρίσει τη θέση της για την στρατιωτική δράση της Τουρκίας εναντίον των Κούρδων, καθώς και να ακυρωθεί η αναβάθμιση των τουρκικών αρμάτων μάχης.

Στο μεταξύ, οι τουρκικές προκλήσεις προς την Ουάσιγκτον συνεχίζονται καθώς ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου αποκάλεσε τις ΗΠΑ εχθρική χώρα και είπε πως «η εμπιστοσύνη με τις ΗΠΑ έχει ζημιωθεί», ενώ αναρωτήθηκε αν θα ήταν ορθό να συζητηθεί η εγκαθίδρυση μιας «ζώνης ασφαλείας» στη Συρία σε συνεργασία με τις ΗΠΑ, πριν αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη μεταξύ Άγκυρας και Ουάσιγκτον.

Η αλήθεια είναι πως ούτε για την Ουάσιγκτον, ούτε για το ΝΑΤΟ είναι εύκολη μια αποπομπή της Τουρκίας από τη Συμμαχία, καθώς θα ήταν σοβαρό στρατηγικό και ιδεολογικό πλήγμα «να την χαρίσουμε στους Ρώσους».

Από την άλλη, η εδραιωμένη πλέον καχυποψία και οι απρόβλεπτες πρακτικές της Άγκυρας δημιουργούν δυσλειτουργίες και ανασχέσεις που εάν συνεχίσουν θα λάβουν «δομικό χαρακτήρα». Η βάση του Ιντσιρλίκ είναι ένα καυτό ζήτημα.

Η αναβάθμιση της αμερικανικής βάσης στη Σούδα μπορεί να είναι ένα προληπτικό μέτρο για παν ενδεχόμενο, τουλάχιστον σε ότι αφορά τις επικοινωνίες, τα ηλεκτρονικά συστήματα και τις διευκολύνσεις ελλιμενισμού.

Από εκεί και πέρα όμως υπάρχει η μεγάλη δυνατότητα «ως αεροπλανοφόρου» της Καρπάθου, αλλά και η βρετανική βάση της Δεκέλειας που θα μπορούσε στα πλαίσια της οριστικής επίλυσης του Κυπριακού, να αλλάξει το «αποικιοκρατικό» καθεστώς της και να μετατραπεί σε νατοϊκή βάση με μία σύμβαση 20ετίας…

extrapolation