Η «Αριστεία» πρώτα διδάσκεται

Πολύς και άγονος ο λόγος σχετικά με το «σε ποιον πρέπει να δοθεί η σημαία της παρέλασης».

Κύριο επιχείρημα η «αριστεία» και μα την αλήθεια σε πρώτη ανάγνωση φαίνεται να στέκει.

Η «κλήρωση» από την άλλη που μας φέρνει το Υπουργείο Παιδείας μοιάζει να είναι μέτρο ανάρμοστο.

Δεν έχω πρόθεση να υπερασπιστώ το Υπουργείο Παιδείας για την απόφαση αυτή και για να πω τον πόνο μου, δεν έχω και πολύ εμπιστοσύνη ούτε για τις προθέσεις των «ειδικών» ούτε στην οξυδέρκειά τους.

Και αυτό δεν περιορίζεται στο χρονικό πλαίσιο της τελευταίας διακυβέρνησης της χώρας.

Εξάλλου οι «συνωστισμοί» είναι προϊόν πολιτικών που …κόπτονται κι επαίρονται για τον «πατριωτισμό» τους. Σε αυτό μάλιστα θα επανέλθω παρακάτω.

Έχω την ανάγκη να εκφράσω κάποιες σκέψεις από την εμπειρία μου ως μέλους Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων κάποιου Δημοτικού Σχολείου κάπου στη δυτική Αθήνα.

Οι παραστάσεις και οι σκέψεις μου ίσως συμβάλουν στο να δείτε το θέμα μέσα από άλλη σκοπιά ανεπηρέαστοι από σκοπιμότητες και ιδεολογικά φίλτρα.

Το θέμα θα πρέπει να ειδωθεί σε βάθος καθώς οι παράμετροί του είναι τόσο παιδαγωγικές όσο και κοινωνικές, οικονομικές και βιολογικές.

Καταρχήν θέλω να ξεκαθαρίσω πως είμαι υπέρ της «Αριστείας».

Η «Αριστεία» όμως πρέπει πρώτα να διδαχθεί διότι είναι ιδιότητα επίκτητη και όχι κληρονομική, κατάσταση δυναμική και όχι στατική και μόνιμη.

Δεν περιορίζεται στα στενά πλαίσια της επίδοσης στα μαθήματα αλλά εν γένει αφορά την αγωγή.

Ο δάσκαλος είναι και πρέπει να είναι παιδαγωγός.

Έχουμε να κάνουμε με παιδάκια Δημοτικού.

Κάθε χρόνο το Σεπτέμβρη ο δάσκαλος έχει να παραλάβει «εγωκεντρικά κατσικάκια» που πέρα από το να συλλαβίζουν και να μετρούν πρέπει να τα μάθει και να ζουν μαζί σε ομάδα.

Αυτό κρατήστε το καλά στο πίσω μέρος του μυαλού σας.

Διότι πρώτα το άτομο πρέπει να ενταχθεί στο σύνολο και μετά να ξεχωρίσει.

Το αντίθετο δύναται να αποτελέσει δομικό υλικό μιας ολιγαρχικής και τυραννικής πολιτείας.

Αυτό είναι μια διαδικασία δύσκολη και λεπτή που δεν εξαρτάται μόνο από το παιδί αλλά κυρίως από το εκπαιδευτικό σύστημα και το «στενό» του περιβάλλον.

Πρώτα λοιπόν συμ-μετοχή στην κοινωνία αλλά, για να γίνει αυτό χρειάζεται το άτομο να ενταχθή σε αυτή.

Η ένταξη είναι διαδικασία πολύπλοκη και χρονοβόρα καθώς το παιδί μπαίνοντας στο σχολείο φέρνει μαζί του χαρακτηριστικά ιδιότητες και «θεματάκια» από το περιβάλλον του τα οποία μπορούν σε μεγάλο βαθμό να επηρεάσουν την επίδοσή του.

Δε θα μιλήσω για την οικονομική ευχέρεια της οικογένειας.

Ήδη η ενισχυτική διδασκαλία για παιδιά της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης είναι γεγονός.

Όποιος έχει τη δυνατότητα αν το παιδί του δυσκολεύεται το στέλνει σε φροντιστήριο ή πληρώνει δασκάλα στο σπίτι.

Πέρα από το οικονομικό όμως υπάρχουν και άλλα.

Έχετε αναρωτηθεί για το ποσοστό των μονογονεϊκών οικογενειών ανά σχολείο;

Έχετε αναρωτηθεί πόσα άλλα ζευγάρια είναι σε ένταση;

Οι αριθμοί δεν είναι μικροί καθώς ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει τις επιπτώσεις του.

Από την άλλη, πόσα είναι τα παιδιά ανά σχολείο που τα μεγαλώνουν παππούδες γιαγιάδες και θείες διότι οι γονείς λείπουν όλη τη μέρα στις δουλειές τους;

Κάποιοι μάλιστα λείπουν και στο εξωτερικό.

Σε αυτή την ευαίσθητη ηλικία το παιδί ήδη γλείφει τις πληγές από τα πρώτα του ψυχολογικά τραύματα και καλείται στη μικρή κοινωνία του σχολείου να ανταπεξέλθει.

Για όσους επικαλεστούν το παράδειγμα της αρχαίας Σπάρτης όπου στην ίδια ηλικία τα παιδιά παίρνονταν από τη μάνα τους για να ενταχθούν στην «αγωγή» θα σχολιάσω πως ήταν μια πρακτική που αφορούσε όλους τους πολίτες που ήταν «όμοιοι» και συνεπώς ίσοι μεταξύ τους.

Τα παιδιά της Σπάρτης ξεκινούσαν από την ίδια-κοινή αφετηρία. Δεν υπήρχε διαστρωμάτωση ανάμεσά τους. Σήμερα είναι αλλιώς.

Ζητάμε από ένα ψάρι να σκαρφαλώσει στο δέντρο στον ίδιο χρόνο με ένα πίθηκο ή ένα φίδι. Λογικά θα «αριστεύσει» ο πίθηκος.

Οι ιδιαιτερότητες δεν σταματούν εδώ.

Πράγματι το εκπαιδευτικό μας σύστημα χωλαίνει σε αρκετά επίπεδα.

Γίνονται προσπάθειες κατά καιρούς μα οι εξελίξεις τόσο στη γνώση που είναι να μεταφερθεί στους μαθητές όσο και στην ίδια την κοινωνία φαίνεται πως θα προηγούνται εσαεί.

Ίσως φταίει ο κεντρικός σχεδιασμός, ίσως οι ίδιες οι δομές του συστήματος κι έτσι αδυνατεί να επεξεργαστεί ή ακόμα και να αναγνώσει τα νέα δεδομένα.

Οι περισσότεροι που με διαβάζετε αυτή τη στιγμή μεγαλώσατε στην αλάνα και στο δρόμο μαζί με τα παιδιά της γειτονιάς σας.

Αυτό σημαίνει πως ήσασταν πολλές ώρες έξω χωρίς να σας περιορίζουν τα λίγα τετραγωνικά του διαμερίσματός σας.

Αυτό ήταν «υγεία» καθώς η νεανική ενέργεια εξωτερικεύονταν ως όφειλε και είναι μέρος της ψυχοσωματικής ανάπτυξης.

Σήμερα η έξοδος περιορίζεται χρονικά πολύ.

Το χειμώνα ειδικά δρόμοι και παιδικές χαρές είναι άδειοι.

Όλη αυτή η ενέργεια αντί να εξωτερικευτεί μένει μέσα στο κορμάκι του παιδιού και αυτό έχει τις επιπτώσεις του.

Έχουμε υπερκινητικά νευρικά παιδιά και τα ποσοστά διάσπασης προσοχής και ΔΕΠΥ έχουν εκτοξευτεί στα ύψη.

Κι ερωτώ. Πως μπορεί ο δάσκαλος να κάνει μάθημα και να μεταδώσει γνώσεις σε μια τάξη 20-25 παιδιών που τα περισσότερα αισθάνονται πως δεν τα χωράει ο τόπος;

Κι έτσι τα τελευταία χρόνια ανθίζουν επαγγέλματα που αφορούν την ένταξη τη λογοθεραπεία και τα ψυχοσωματικά των παιδιών που πέρα από τα σαφή κλινικά συμπτώματα (που είναι πολύ λίγα σε ποσοστά και κάπως ασαφή στα ερωτηματολόγια) επειδή φυλακίσαμε κυριολεκτικά αυτά τα υπέροχα πλάσματα όλη τη μέρα σε λίγα τετραγωνικά.

Ο προαυλισμός ενός σχολείου δεν διαφέρει και πολύ από αυτόν ενός σωφρονιστικού ιδρύματος. Τουλάχιστον η «ανάπτυξη» κερδίζει νέες θέσεις εργασίας…

Και δεν εννοώ την παιδική σκανταλιά που στο κάτω κάτω μπορεί να ερμηνευτεί και ως σημάδι ευφυΐας.

Αυτός είναι ο λόγος που περιέγραψα στην αρχή τα παιδιά ως «εγωκεντρικά κατσικάκια».

Το «εγωκεντρικά» αφορά την ατομικότητά τους καθώς όντας το καθένα αποτελώντας το κέντρο της προσοχής τον ήλιο που κινούνται οι πλανήτες γύρο του στο σπίτι του θα διαπιστώσει στο σχολείο πως υπάρχουν και άλλοι ήλιοι συνηθισμένοι και «καλομαθημένοι» να είναι το κέντρο της προσοχής.

Δεν είναι καθόλου εύκολο το «εγώ» να γίνει «εμείς» όσο και το δικό μου «μου» να χωριστεί από το δικό σου «μου» και από το «μας».

Τα πρώτα χρόνια ειδικά γίνονται πολλές εντάσεις για μια γόμα ή ένα μολύβι που έχουν ίδιο.

Γίνεται λοιπόν αντιληπτό πως στο Δημοτικό Σχολείο το έργο που έχει να γίνει είναι πολυσύνθετο.

Η επίδοση στα μαθήματα δεν είναι το πρώτο ζητούμενο καθώς μείζων είναι να αποκτηθούν γερά θεμέλια για τη γνώση που θα φορτσάρει στο Γυμνάσιο.

Αυτός φαίνεται να είναι και ο λόγος που η βαθμολογία γίνεται με «Α, Β κλπ» διότι το άγχος της επίδοσης είναι νωρίς να τεθεί στο θρανίο.

Οι βαθμολογίες είναι ως επί το πλείστον επιεικείς και το Α σχεδόν κυριαρχεί στα περισσότερα παιδιά.

Όπως είπα και στην αρχή η «Αριστεία» είναι επίκτητη και κατάσταση δυναμική.

Αυτό σημαίνει πως ανά πάσα στιγμή αυτός που αρίστευσε μπορεί να ξεπέσει.

Ιστορικά παραδείγματα έχουμε πολλά.

Το να ξεχωρίσει κάποιος απαιτεί μια συλλογικότητα στην οποία θα ανήκει.

Εν προκειμένω η συλλογικότητα είναι η ίδια η τάξη, το ίδιο το σχολείο.

Το ζητούμενο όμως είναι η ομοιογένεια της συλλογικότητας.

Άλλο τα ζαρζαβατικά άλλο τα εσπεριδοειδή και ας είναι όλα στο μανάβικο.

Μαζί με τη γνώση οι μαθητές καλούνται να συνυπάρξουν αρμονικά.

Οι ανισότητες οι διαφορές και οι ιδιαιτερότητες αυτά τα χρόνια τείνουν να αμβλυνθούν με σκοπό τα παιδιά να μπορούν να ενταχθούν στην κοινωνία κανονικά έχοντας κοινό γνωσιολογικό ορίζοντα.

Μετέχοντας στο σύνολο να μπορούν να τοποθετηθούν και να ετεροκαθορίζονται.

Ιδανικό θα ήταν τα ίδια να μπορέσουν να αποδώσουν την τιμή την αριστεία στον καλύτερό τους. Φαίνεται όμως υπερβολικό.

Βλέπετε τα «πρότυπα» είναι «θύματα» των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων κατά καιρούς.

Θυμάμαι τον Τρωικό Πόλεμο που διδάχθηκε η κόρη μου τη χρονιά που μας πέρασε.

Η μεταρρύθμιση και το νέο βιβλίο έδωσαν μεν χρήσιμες γνώσεις για το πώς ζούσαν οι Μινωίτες και οι Μυκηναίοι όμως «αποστείρωσαν» από πληροφορίες που αφορούν την ίδια την αριστεία και την αρετή.

Τα Ομηρικά Έπη θεωρώ πως αποτελούν την Αγία Γραφή του Ελληνικού Έθνους εδώ και 3.000 χρόνια.

Έτσι αναρωτιέμαι…

Γιατί δεν είπαν στα παιδιά για τη μονομαχία Του Αίαντα με τον Έκτορα που έληξε ισόπαλη και οι ίδιοι οι αντίπαλοι αντάλλαξαν δώρα δείχνοντας την εκτίμηση που έτρεφαν ο ένας για τον άλλο;

Γιατί δεν είπαν στα παιδιά για το έλεος και τη μεγαλοθυμία που επέδειξαν οι Αχαιοί στον Αινεία που κουβαλούσε στην πλάτη του το γέρο πατέρα του κατά την άλωση της Τροίας;

Γιατί δεν είπαν στα παιδιά τη φράση του Έκτορα στον Αχιλλέα «πως αν δεν ήταν αθάνατος και πάλευαν στα ίσια θα τον νικούσε» αλλά περιορίστηκαν στο συγκινητικό στιγμιότυπο του αποχαιρετισμού του από την οικογένειά του;

Πολλά με κάνουν να αναρωτιέμαι.

Το να ζητείται η ίση μεταχείριση μεταξύ άνισων είναι η μεγαλύτερη ανισότητα.

Μεταξύ «αρίστων» στο παρελθόν τη διαφορά μπορούσε να την έκανε ένας ντενεκές λάδι ή ένα τραπέζωμα.

Η «κλήρωση» τελικά ίσως φαίνεται να μας ταιριάζει.

Κατά βάθος η «Αριστεία» είναι μια άγνωστη έννοια και ας την επικαλούνται μερικοί.

Οπότε μια επίκληση σε κάποιο κάστανο ή σαγιονάρα μπορεί και να βοηθήσει. Μην απελπίζεστε…