Ο προσδιορισμός του κυριότερου εχθρού

Ύπαρξη σημαίνει Εκλογή. Μια διαρκής εκλογή ελευθερίας και ευθύνης, μια σταθερή επιθυμία απελευθέρωσης από την ανάγκη.

Αν ο άνθρωπος οικοδόμησε πολιτισμούς, αν έπαψε να αποτελεί μέλος μιας ασιατικής αγέλης, τούτο το κατόρθωσε χάρη στην τόλμη, χάρη στην έμφυτη έφεσή του προς τον κίνδυνο, χάρη στην έμπνευσή του να πράττει αυτό που κινεί την Ιστορία και ανοίγει, ακόμη και με ωδίνες, τον δρόμο για μια ζωή με αξιοπρέπεια.

Στο δρόμο αυτό, κρίσιμο σταθμό αποτέλεσε η εύρεση της δημοκρατίας και η συμβολική λειτουργία της εκλογικής διαδικασίας η οποία ευτυχώς ρυθμίζει ακόμη την πολιτική ζωή, όσο και αν η οικονομική εξουσία θα επιθυμούσε να την περιορίσει στην εξεύρεση των πιο πειθήνιων υπαλλήλων.

Κάθε εκλογή εγείρει διλήμματα, διλήμματα σκληρά για τον άνθρωπο που δεν θέλει να είναι οπαδός αλλά να δικαιώνει την ατομική του ύπαρξη με τρόπο ξεχωριστό.

Και ξεχωριστός είναι εκείνος που δεν σύρεται από την οργή ή από το φόβο, εκείνος που πιστεύει αλλά δεν μισεί, εκείνος που περιφρονεί αλλά δεν μνησικακεί, εκείνος που αναζητεί καταστάσεις που επιβάλλουν σαφείς και έντιμες συμπεριφορές, εκείνος που εγκαταλείπει πρόθυμα την ευτυχία της άνεσης, εκείνος που τοποθετεί τα πάθη του πριν από τα συμφέροντά του αλλά και τα καθήκοντα πριν από τα πάθη του.

Ποια στάση θα περιμέναμε να έχει στη σημερινή Ελλάδα ένας τέτοιος ιδανικός ξεχωριστός μπροστά στα δικά μας διλήμματα και πιο συγκεκριμένα μπροστά στην κάλπη της 25ης Ιανουαρίου;

Είναι προφανές πως η επικείμενη εκλογική αναμέτρηση δεν είναι μια ακόμη, συνήθης διαμάχη.

Η Ιστορία δεν είναι ευθύγραμμη πορεία προς την πρόοδο όπως θεωρούσε ο αφελής διαφωτισμός.

Στην σφαιρική ελληνική αντίληψη (όπου τα πράγματα έχουν τη μοίρα της σφαίρας που μπορεί να κυλήσει προς οιανδήποτε κατεύθυνση), υπάρχουν εποχές άνθησης, εποχές στασιμότητας, εποχές παρακμής.

Είναι προφανές σε όποιον έχει στοιχειώδη αντίληψη των πραγμάτων, πως στην Ελλάδα σήμερα ζούμε σε μιαν εποχή παρακμής που απειλεί να παρασύρει τον πολιτισμό μας και την κοινωνία μας σε έναν ιστορικό βυθό απ’ όπου δεν θα υπάρχει ανάδυση. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, σε λίγες ημέρες καλούμαστε να αποφασίσουμε για το μέλλον.

Είναι τόπος κοινός πως η παρακμή, το τελευταίο στάδιο πριν από την πτώση ενός καθεστώτος, είναι ένα στάδιο επώδυνο.

Η υπαρκτική αγωνία, η αδιέξοδη απόγνωση, ο φόβος αλλά και η οργή γίνονται ασφυκτική προσμονή, όσο πλησιάζουμε το σημείο «θραύσεως», το χάος όπου τα τελευταία υπολείμματα βασικών κανόνων που κάποτε συνείχαν την κοινωνία μας θρυμματίζονται και οι άνθρωποι συνειδητοποιούν πλέον την πραγματικότητα.

Η πραγματικότητα αυτή που τα τελευταία χρόνια ονομάζεται παραπλανητικά «μνημόνιο» (λησμονώντας πώς φτάσαμε σ’ αυτό), είναι ανάγκη να αποκαλυφθεί σε όλες της τις διαστάσεις.

Αν το «μνημόνιο» είναι απεχθές, η παρακμή είναι ακόμη απεχθέστερη. Κι αν ο έλεγχος μιας χώρας από τους τοκογλύφους θέτει σε οδυνηρή δοκιμασία ένα λαό, η παρακμή απειλεί να τον εξαφανίσει με γλυκύτερο αλλά πολύ πιο σίγουρο τρόπο.

Δεν είναι συνεπώς η οικονομική διακινδύνευση που πρέπει να μας τρομάζει, αν στον κώδικα αξιών μας η παρακμή είναι απεχθέστερη από την καταστροφή.

Δεν είναι επίσης η δυσάρεστη προοπτική ότι θα κυβερνηθούμε από μιαν αριστερά την οποία δεν εμπιστευόμαστε και η οποία πάντως δεν είναι πιο δυσάρεστη από την ανανέωση του βίου της απερχόμενης κυβέρνησης που ομιλεί για εθνικούς κινδύνους όταν έχει ήδη παραδώσει το πλέον θεμελιώδες και απόλυτο: την εθνική κυριαρχία.

Γνωρίζουμε βέβαια ότι ζούμε σε μια κοινωνία που θεωρεί ότι τίποτε δεν είναι χειρότερο από την πενία, ούτε καν η σκλαβιά. Κι αυτό δυστυχώς ενώνει πέρα από τηλεοπτικές διαμάχες εντολοδόχους και αντιπάλους του μνημονίου.

Το πλέον λυπηρό είναι πως ελάχιστοι γνωρίζουν ότι αυτός ο τύπος κοινωνίας είναι καταδικασμένος να καταλήγει τελικά στην πενία αφού πρώτα υποδουλωθεί.

Πώς βαδίζουμε λοιπόν προς την εκλογή της 25ης Ιανουαρίου; Χωρίς φόβο αλλά και χωρίς θυμό, οφείλουμε να προσδιορίσουμε με ψυχραιμία τον κυριότερο εχθρό.

Χωρίς αυταπάτες να τολμήσουμε να κινήσουμε ξανά την Ιστορία αρνούμενοι την βαλτώδη προοπτική και τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη που θέλει τον πολιτικό άνδρα φοβισμένο διαχειριστή, που θέλει την πολιτική απλό παρακολούθημα της οικονομίας.

Οι λαοί και τα έθνη δεν είναι δευτερεύουσες πραγματικότητες. Δεν είναι με κανέναν τρόπο αντικείμενα της οικονομίας.

Η απερχόμενη κυβέρνηση (που νόμισε ότι θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την αριστερά επιστρατεύοντας τυχοδιώκτες από τη λαϊκή δεξιά και το νεοφιλελεύθερο κέντρο), δεν υπερασπίζεται παρά την κρατικοδίαιτη μεταπρατική αστική τάξη και το πελατειακό οθωμανογενές πολιτικό σύστημα.

Δεν υπερασπίζεται τίποτα πέρα από την εμποροκρατική κοινωνία.

Η εμποροκρατική κοινωνία όμως είναι μια κοινωνία για την οποία κανείς δεν είναι διατεθειμένος να εκπληρώσει καθήκοντα, πόσο μάλλον να πεθάνει, για τον απλούστατο λόγο ότι αυτή δεν κάνει άλλο από το να εθίζει τα μέλη της να σκέφτονται ότι τίποτε (και ιδίως η διάλυση της κοινωνίας) δεν είναι καλύτερο από το ατομικό κέρδος, τίποτα δεν είναι χειρότερο από το θάνατο. Μια τέτοια κοινωνία όμως, από αυτό και μόνο, έχει αυτοκαταδικαστεί.

Μια κοινωνία που δεν είναι ικανή να σκεφτεί το θάνατό της, βρίσκεται ήδη έξω από τη ζωή.

Η εμπορική κοινωνία της μεταπολίτευσης θα πεθάνει διότι κανείς δεν είναι διατεθειμένος να πεθάνει στη θέση της.

Οι νεοφιλελεύθερες «κοινωνίες», δοξάζοντας τον ατομικισμό, νομίζουν πως όλα είναι ένα διηνεκές παρόν. Πώς θα θέσει το άτομο εαυτόν σε ιστορική προοπτική, όταν κάτι τέτοιο απαιτεί συνείδηση μιας κληρονομιάς και μιας συλλογικής συνείδησης την οποία η μεταπολίτευση (και ειδικά στην έσχατη νεοφιλελεύθερη φάση της) κυριολεκτικώς διέλυσε;

Πώς θα ανεχθεί τους αυτουργούς της καταστροφής του όταν εκπαιδεύθηκε να θεωρεί τα πάντα υποκειμενική αφήγηση;

Τώρα πλέον είναι αργά για κάθε μετάνοια.

Η μεταπολίτευση αυτοκαταστράφηκε και δεν τη σώζει καμία κοινωνική επίκληση, κανένα εθνικοθρησκευτικό μασκάρεμα. Δεν μένει για να ολοκληρωθεί η κατάρρευση, η παταγώδης απομυθοποίηση του «άλλου δρόμου». Και αυτό είναι σήμερα το άμεσο καθήκον μας.

Ένας πολιτισμός πεθαίνει όταν η ψυχή του πραγματώσει όλες της τις δυνατότητες πριν επιστρέψει, αργά, βασανιστικά, στην αρχέγονη κατάστασή της.

Ένας πολιτισμός γεννιέται όταν μια ψυχή ξυπνά και δίνει μορφή στην ιδέα, όρια στο απεριόριστο, όταν αγωνίζεται για να σπάσει την αντίσταση της ύλης και να υποτάξει τις δυνάμεις του χάους και του ασυνείδητου.

Δική μας θα είναι η εκλογή αν θα ζήσουμε απλώς τον θάνατο ενός πολιτισμού ή θα γίνουμε συντελεστές μιας απροσδόκητης αναγέννησης. Μιας αναγέννησης που θα υποτάξει τον οικονομικό άνθρωπο για να τον ελευθερώσει από τη δικτατορία των χρηματοπιστωτικών αγορών.

Η φιλοδοξία αυτή δεν μπορεί βέβαια να ολοκληρωθεί μέσα στο ελληνικό πλαίσιο. Ο κόσμος μας είναι πλέον ο κόσμος της Ευρώπης. Για τούτο και ένα εθνικό σχέδιο δεν μπορεί να έχει τύχη παρά μόνο σε συντονισμό με τις δυνάμεις του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Αν η διαδικασία της ευρωπαϊκής παρακμής δεν ανακοπεί σύντομα, οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες μαζικής απελπισίας θα ενισχύουν ολοένα και περισσότερο τη γοητεία του κακού.

Απέναντι στη χρηματοπιστωτική δικτατορία, η γοητεία αυτή θα οδηγεί τα θύματα της κρίσης στη μόνη δυνατή λυτρωτική ψυχική λειτουργία, στην τυφλή εκδίκηση.

Σ’ ένα κόσμο γενικευμένης κακότητας και ταξικής βίας, το κακό θα γοητεύει όλο και περισσότερο διότι τολμά να πετά τις μάσκες του ουμανισμού και μιλά ανοιχτά, σωματικά, με τους όρους της βίας και της κακότητας.

Αυτό που παρέχει στις ιδεολογίες της βίας το πιο μεγάλο πλεονέκτημα σε καιρούς κοινωνικής και ηθικής διάλυσης, είναι το πλεονέκτημα της ωμής, της ακραίας ειλικρίνειας απέναντι στην αστική υποκρισία όσων κρύβουν την κακότητά τους με ανθρωπιστικές διακηρύξεις ή με θρησκευτικά κηρύγματα.

Πρόκειται για ισχυρότατο όπλο που ενισχύεται παράλληλα με το αίσθημα της συντροφικότητας και με σειρά από μυθικού τύπου τελετουργίες, την ίδια ώρα που οι πολίτες οχυρώνονται αμήχανοι στην ιδιωτική ατομικότητά τους.

Το κρύσταλλο της εποχής μας θαμπώνεται από το ζεστό χνώτο των συναισθημάτων, από τη θολή άχνα των προκαταλήψεων, από την ασφυξία του χώρου που εμποδίζει τον αέρα να περάσει φυσικός και να φανεί έτσι η προοπτική.

Στο νέο, απάτητο δρόμο εμπόδια και χάσματα και αστοχίες δεν θα λείψουν. Θα χρειαστούν μάτια ανοιχτά, διάκριση, επιμονή για ένα καινούργιο περπάτημα, σίγουρο, στερεό, δυνατό και όχι βιαστικό, κατόρθωμα που θα’ ναι βήμα και φτέρωμα συνάμα.

Θα χρειαστούν ωθητές και καθοδηγητές να σπρώξουν, να στηρίξουν πρόσωπα και πράγματα. Οι πρόσκοποι έχουν ήδη φανεί.

Μια καταστροφική και δημιουργική ορμή θα καθαρίσει τον γκρίζο ορίζοντα.

Η ατμόσφαιρα είναι ήδη μεστωμένη από τους ατμούς της ανατροπής.

Ας προσδιορίσουμε λοιπόν τον κυριότερο εχθρό και ψύχραιμοι, σχεδόν παγωμένοι, στο άδειο, κρύο σπίτι του όντος, χωρίς φόβο, χωρίς οργή, ας σημαδέψουμε.

Ας γίνουμε και πάλι συμπαίκτες των θεών.