Ευρωπαϊκή δικαίωση του Ν. Κοτζιά έναντι του Athens Review of Books

Θέση για τα όρια της ελευθερίας έκφρασης σε μία δημοκρατική και φιλελεύθερη κοινωνία παίρνει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), με πρόσφατη (14/11/2024) απόφαση, που δικαιώνει τον πρώην Υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά στην πολύχρονη δικαστική διαμάχη του με το μηνιαίο περιοδικό «The Athens Review of Books».

Ειδικότερα, το παραπάνω περιοδικό, σε άρθρο του το 2010 χαρακτήρισε τον Νίκο Κοτζιά, μεταξύ άλλων, ως «Γκαουλάιτερ του Σταλινισμού» και «ένθερμο υποστηρικτή του καθεστώτος Χόνεκερ», ενώ υποστήριξε ψευδώς ότι σπούδασε στην «Ανατολική» Γερμανία ύστερα από υποτροφία του τότε αυταρχικού καθεστώτος.

Η ελληνική Δικαιοσύνη, κατόπιν αγωγών του ενάγοντος Νίκου Κοτζιά, επεδίκασε χρηματική ικανοποίηση υπέρ του, λόγω ηθικής βλάβης, συνολικού ύψους 20.000 ευρώ.

Οι εκδότες του περιοδικού προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για παραβίαση του άρθρου 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, δηλαδή του δικαιώματός τους στην ελευθερία της έκφρασης, ισχυριζόμενοι ότι ενήργησαν στο πλαίσιο του δημοσιογραφικού τους ρόλου και ότι εξέφρασαν επιτρεπτές αξιολογικές κρίσεις για τις απόψεις και θέσεις του Νίκου Κοτζιά.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, κλήθηκε, λοιπόν, να αποφασίσει εάν οι παραπάνω χαρακτηρισμοί των προσφευγόντων ήταν αναγκαίοι και συμβατοί με την ενωσιακή νομοθεσία.

Εν προκειμένω, το Δικαστήριο έκρινε ότι τα ελληνικά δικαστήρια πέτυχαν τη δίκαιη εξισορρόπηση μεταξύ του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης και της προστασίας της προσωπικότητας του πρώην Υπουργού, αιτιολογώντας με επάρκεια την αναγκαιότητα περιορισμού της ελευθερίας έκφρασης των προσφευγόντων.

Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης, οι χαρακτηρισμοί εις βάρος του Νίκου Κοτζιά συνιστούν αξιολογικές κρίσεις που δεν στηρίζονται σε πραγματικά δεδομένα.

Το Δικαστήριο κατέληξε πως οι συντελεστές του περιοδικού δεν επιβεβαίωσαν το βάσιμο των ισχυρισμών τους.

Στην προσπάθειά τους να παρουσιάσουν τον πρώην Υπουργό ως έναν άνθρωπο με ακραίες, αυταρχικές αντιλήψεις, ξεπέρασαν τα όρια της υπεύθυνης δημοσιογραφίας, χρησιμοποιώντας ψευδείς και συκοφαντικούς ισχυρισμούς, δυνάμενους να καταστρέψουν τη φήμη του.

Συγκεκριμένα, εν αντιθέσει με τα όσα αναφέρονται στο επίμαχο άρθρο, ο Νίκος Κοτζιάς είχε σπουδάσει στην Αθήνα και στην Δυτική και όχι στην Ανατολική Γερμανία, ενώ επιπλέον δεν βρέθηκε καμία απόδειξη που να τον ταυτίζει με το αδίστακτο καθεστώς Χόνεκερ και τις απαράδεκτες πρακτικές του.

Συμπερασματικά, δεν μπορεί να γίνει λόγος για υπεύθυνη δημοσιογραφία, όταν οι δημόσιες κατηγορίες που εξαπολύονται δεν εμπεριέχουν έναν γεγονοτικό πυρήνα αληθείας.

Το ΕΔΔΑ συνεχίζει να πρωταγωνιστεί στην ερμηνεία των ορίων της ελευθερίας έκφρασης με μία απόφαση σταθμό για την εγχώρια πολιτική αντιπαράθεση, διασφαλίζοντας την ανάγκη ισορροπίας μεταξύ του εν λόγω δικαιώματος και της προστασίας της προσωπικότητας, ακόμη και εκείνου, που λόγω της ιδιότητας του, ενδέχεται να υπόκειται σε αυστηρότερο έλεγχο σε σύγκριση με τον μέσο κοινωνό.

Ενώ η ελευθερία του λόγου αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα, η άσκηση κριτικής προς τα δημόσια πρόσωπα οφείλει να γίνεται με τέτοιο τρόπο που να μην τραυματίζει, και μάλιστα σκόπιμα ψευδώς, την τιμή και την υπόληψή τους και να μην υποβαθμίζει τον δημόσιο δημοκρατικό διάλογο.

Ο Γιώργος Κουτσονάσιος και ο Γιώργος Μπαλατσούκας είναι Δικηγόροι