Ρωσία, Κίνα, Ιράν και Τουρκία θέλουν μερίδιο από την Ανταρκτική

Σε άρθρο του ο Economist αναφέρει, μεταξύ άλλων ότι επτά χώρες, μεταξύ των οποίων η Βρετανία, η Αργεντινή, η Αυστραλία και η Νορβηγία, έχουν εδαφικές διεκδικήσεις στην Ανταρκτική, καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη ανοίγει τη δυνατότητα εξόρυξης παρθένων πόρων στην περιοχή.

Ο τεμαχισμός της ηπείρου αντικατοπτρίζει τον κόσμο των αρχών του 1900: Η Βρετανία, ο ναυτικός ηγεμόνας της εποχής, και οι πρώην αποικίες της κατέλαβαν σχεδόν το 60%.

Η Νορβηγία, της οποίας οι εξερευνητές έφτασαν πρώτοι στον Νότιο Πόλο, πήρε λίγο λιγότερο από το 20%.

Οι διεκδικήσεις αυτές δεν αντικατοπτρίζουν τη σημερινή γεωπολιτική ισορροπία και απορρίπτονται από άλλες δυνάμεις, όπως η Κίνα, η οποία αισθάνεται ότι παραγκωνίστηκε από την αρχική πάλη για την Ανταρκτική.

Ούτε αναγνωρίζονται από την Αμερική και τη Ρωσία, οι οποίες επιφυλάσσονται αμφότερες να προβάλουν μελλοντικές διεκδικήσεις.

Το μόνο πράγμα που στέκεται ανάμεσα σε μια ελεύθερη για όλους αρπαγή γης, ή ακόμη και σε μια σύγκρουση, είναι η συνθήκη του 1959.

Όταν τέθηκε σε ισχύ το 1961, πάγωσε όλες τις εδαφικές διεκδικήσεις και απαγόρευσε στις χώρες να προβούν σε νέες.

Ωστόσο, αυτό το status quo απειλείται τώρα από ένα νέο αγώνα για την Ανταρκτική.

Ένας αυξανόμενος αριθμός δυνάμεων αγωνίζεται να εδραιώσει ή να επεκτείνει την παρουσία του στην ήπειρο.

Φέτος η Ρωσία άνοιξε τη δέκατη βάση της και η Κίνα την πέμπτη, η Ινδία κατασκευάζει μια τρίτη και η Τουρκία σχεδιάζει την πρώτη της.

Το Ιράν δεν έχει υπογράψει τη συνθήκη, αλλά έχει δηλώσει ότι θέλει μια βάση στην Ανταρκτική για να διεκδικήσει τα «δικαιώματα ιδιοκτησίας» του.

Αν αυτός ο πρόσφατος ενθουσιασμός για την πολική εξερεύνηση ήταν σύμφωνος με το πνεύμα της συνθήκης, η οποία ζητούσε ειρηνική επιστημονική έρευνα «προς το συμφέρον όλης της ανθρωπότητας» και απαγόρευση κάθε στρατιωτικής δραστηριότητας, θα υπήρχαν πολλά να γιορτάσουμε.

Δυστυχώς, στην πραγματικότητα η συνθήκη κινδυνεύει να διαλυθεί υπό την πίεση των φιλοδοξιών των χωρών της Ανταρκτικής.

Ένας λόγος είναι ότι ορισμένες χώρες εκμεταλλεύονται ένα παραθυράκι που επιτρέπει «στρατιωτικό προσωπικό ή εξοπλισμό για επιστημονική έρευνα» προκειμένου να στρατιωτικοποιήσουν μυστικά τις βάσεις.

Το Υπουργείο Άμυνας της Αμερικής ισχυρίστηκε το 2022 ότι η Κίνα αναπτύσσει τεχνολογίες και εγκαταστάσεις διπλής χρήσης στην Ανταρκτική για να βελτιώσει τις δυνατότητες του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού.

Ένας δεύτερος λόγος ανησυχίας είναι ότι χώρες μπορεί να εποφθαλμιούν τα πιθανά τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου, φυσικού αερίου, χαλκού και άλλων ορυκτών της Ανταρκτικής.

Η Ρωσία και η Κίνα φαίνεται να προετοιμάζονται για μελλοντική εκμετάλλευση, κατασκευάζοντας βάσεις σε πλούσιες σε πόρους περιοχές και διεξάγοντας γεωλογικές έρευνες με το πρόσχημα της έρευνας.

Η συνθήκη απαγορεύει την εξόρυξη με τρόπο που δεν μπορεί εύκολα να τροποποιηθεί πριν από το 2048.

Μέχρι την ημερομηνία αυτή, κάποια εξόρυξη ορυκτών μπορεί να είναι επιθυμητή, αν πρόκειται να παράσχει πόρους που απαιτούνται για την πράσινη μετάβαση.

Αλλά αν αυτό δεν γίνει στο πλαίσιο ενός εφαρμόσιμου συμφώνου, μια έκρηξη της εξόρυξης θα μπορούσε να προκαλέσει οικολογική ζημιά και συγκρούσεις καθώς οι χώρες θα προσπαθούν να επιβάλουν τις αξιώσεις τους.

Η καλύτερη λύση θα ήταν ο εκσυγχρονισμός της συνθήκης ώστε να δημιουργηθεί μια νέα παγκόσμια συμφωνία για τη διαχείριση της Ανταρκτικής.