Δημογραφικό: Έως και 1.500.000 θα μειωθεί ο πληθυσμός της Ελλάδας το 2050

Οι πρόσφατες προβολές του πληθυσμού στον ορίζοντα του 2050 (Ην. Έθνη, 2022 και Eurostat, EUROPOP- 2023) συγκλίνουν στο ότι η αύξηση των θανάτων και η μείωση των γεννήσεων δεν είναι δυνατό να ανατραπεί μεσοπρόθεσμα, με αποτέλεσμα τα φυσικά ισοζύγια να παραμείνουν αρνητικά, η γήρανση δεν πρόκειται να ανακοπεί, ενώ η μετανάστευση θα έχει καθοριστικό ρόλο.

Πρόκειται για ορισμένα από τα συμπεράσματα που αναφέρονται στο 4ο τεύχος της σειράς «FOCUS» με θέμα «H ελληνική δημογραφική πραγματικότητα», ένα ψηφιακό δελτίο που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του χρηματοδοτούμενου από το ΕΛΙΔΕΚ και υλοποιούμενου στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Ερευνητικού Προγράμματος «Δημογραφικά Προτάγματα στην Έρευνα και Πρακτική στην Ελλάδα».

Ο συγγραφέας (ο καθηγητής Βύρων Κοτζαμάνης, επιστημονικός υπεύθυνος του Προγράμματος), σημειώνει ότι το αν θα μειωθεί ο πληθυσμός της Ελλάδας κατά μερικές εκατοντάδες χιλιάδες ή κατά 1,5 εκατομμύριο το 2050 σε σχέση με σήμερα, θα εξαρτηθεί κυρίως από τη μεταναστευτική ζυγαριά (είσοδοι- έξοδοι) και δευτερευόντως από τα ισοζύγια γεννήσεις- θάνατοι (Φυσικό Ισοζύγιο).

Ειδικότερα, αναφερόμενος στο Φυσικό Ισοζύγιο επισημαίνει ότι ο περιορισμός του ελλείμματος των γεννήσεων έναντι των θανάτων προϋποθέτει τη συγκράτηση της αύξησης των δεύτερων -άμεση επίπτωση της γήρανσης- και, κυρίως την αύξηση των γεννήσεων.

Οι θάνατοι, που το 1994- 2019 ανήλθαν σε 2,82 εκατ., εκτιμάται ότι θα κυμανθούν τα επόμενα 26 χρόνια (2024- 2049) από 3,40 εκατ. (δυσμενές σενάριο), έως 3,25 εκατ. (ευνοϊκότατο σενάριο).

Οι γεννήσεις την ίδια περίοδο, αναφέρει ο κ. Κοτζαμάνης, στην υπόθεση ενός μηδενικού μεταναστευτικού ισοζυγίου, αν δεν δημιουργηθεί ένα εξαιρετικά ευνοϊκό περιβάλλον για την οικογένεια και το παιδί δεν αναμένεται να ξεπεράσουν κατά πολύ (δυσμενές σενάριο) τα 1,9 εκατ. (2,64 εκατ. την περίοδο 1994- 2019).

Η προοδευτική δημιουργία του περιβάλλοντος όμως αυτού (αισιόδοξο σενάριο), στην υπόθεση πάντοτε ενός μηδενικού μεταναστευτικού ισοζυγίου, θα επιτρέψει στα νέα ζευγάρια να ανακόψουν αρχικά την πτωτική πορεία της γονιμότητάς τους (οι γυναίκες που γεννήθηκαν γύρω από το 1980 δεν θα κάνουν περισσότερα από 1,5 παιδιά, ενώ οι μητέρες τους έφεραν στον κόσμο 2,1) και, στη συνέχεια, να την αυξήσουν προοδευτικά με αποτέλεσμα οι γενεές που γεννήθηκαν μετά το 2010 να αποκτήσουν έως και 1,8 παιδιά.

Η αλλαγή αυτή, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της έρευνας, λαμβάνοντας υπόψη και τη μελλοντική σταθεροποίηση της μέσης ηλικίας στην απόκτηση των παιδιών, θα οδηγήσει προοδευτικά στην αύξηση των ετήσιων δεικτών της γονιμότητας από 1,3- 1,4 σήμερα στα 1,75 παιδιά/γυναίκα τη δεκαετία του 2040 και, επομένως, στον περιορισμό της μείωσης των γεννήσεων.

Αλλά, σημειώνει ο καθηγητής, ακόμη και αν αυτό επιτευχθεί, οι γεννήσεις δεν πρόκειται να ξεπεράσουν τα 2,1 εκατ. Το 2024- 2049 καθώς το πλήθος των ατόμων σε ηλικία απόκτησης παιδιών θα συνεχίσει να μειώνεται μέχρι τα μέσα του αιώνα μας.

Με βάση τα δεδομένα αυτά, το έλλειμμα των γεννήσεων έναντι των θανάτων (το Φυσικό Ισοζύγιο) αναμένεται να κυμανθεί από -1,50 (δυσμενές σενάριο, χωρίς τη λήψη ισχυρών μέτρων) έως -1,15 εκατομμύρια (ευνοϊκότατο).

Αυτό, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, θα είναι σε αδρές γραμμές και το εύρος της αναμενόμενης μείωσης του πληθυσμού ανάμεσα στο 2024 και το 2050 εάν η μεταναστευτική ζυγαριά είναι μηδενική.

Όσον αφορά τη μείωση των 0-64 ετών, με δεδομένη την αναπόφευκτη αύξηση των >65 ετών κατά περίπου 650 χιλ. ανάμεσα στο 2024 και το 2049, αυτή θα κυμανθεί από 2,15 εκατ. (δυσμενές σενάριο) έως 1,8 εκατ. (ευνοϊκότατο σενάριο), η δε μείωση των 0-19 ετών από 550 έως 400 χιλ. αντίστοιχα.

Τα μεταναστευτικά ισοζύγια, επομένως, με δεδομένο το έλλειμμα των γεννήσεων έναντι των θανάτων, αναμένεται, σύμφωνα πάντοτε με τον κ. Κοτζαμάνη, να επηρεάσει σημαντικά το μέγεθος και την ηλικιακή δομή του πληθυσμού στο μέλλον.

Με βάση το εκτιμώμενο δε εύρος του ελλείμματος των γεννήσεων έναντι των θανάτων η σταθεροποίηση του πληθυσμού της Ελλάδας γύρω από τα σημερινά επίπεδα (10,35 εκατ.) απαιτεί από δημογραφική σκοπιά ένα θετικότατο μεταναστευτικό ισοζύγιο το 2024-2049 (1,0 έως 1,3 εκατ. περισσότερες εισόδους από εξόδους, ένα ισοζύγιο υψηλότερο δηλαδή ακόμη και αυτού της περιόδου 1991- 2010).

Αν και η μελλοντική πορεία του ισοζυγίου αυτού είναι αβέβαιη, ο κ. Κοτζαμάνης εκτιμά ότι, για πλήθος λόγων, δεν είναι δυνατό να καταγραφεί ένα τόσο υψηλό πλεόνασμα εισόδων έναντι εξόδων.

Ένα «ήπιο» όμως κατ’ αυτόν, θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο της τάξης των 15- 20 χιλ./έτος (390 έως 520.000 το 2024-2049) θα συνέβαλε καθοριστικά στην επιβράδυνση της μείωσης του συνολικού πληθυσμού, αυτής των νέων (0-19 ετών) και των ατόμων εργάσιμης ηλικίας (20-64 ετών).

Ο συνδυασμός επομένως πολιτικών που θα περιορίσουν τις αμέσως επόμενες δεκαετίες την αύξηση των θανάτων, θα δημιουργήσουν ένα εξαιρετικά ευνοϊκό περιβάλλον για την απόκτηση του επιθυμητού αριθμού παιδιών από τις νεότερες γενεές, θα επιβραδύνουν σημαντικά τη μετανάστευση νέων παραγωγικών και αναπαραγωγικών ηλικιών επιτρέποντας ταυτόχρονα την επιστροφή τμήματος αυτών που έχουν φύγει και, που, ταυτόχρονα, θα επιτρέψουν την ενσωμάτωση και μόνιμη εγκατάσταση νέων αλλοδαπών στη χώρα μας είναι μονόδρομος, εάν τεθεί σαν στόχος ο περιορισμός της μείωσης του πληθυσμού και η επιβράδυνση τη γήρανσής του (εάν δηλαδή στοχεύαμε ο πληθυσμός να μην υπολείπεται κατά πολύ τα 9,7 εκατ. το 2050 και ταυτόχρονα να περιορισθεί και η μείωση στις ηλικίες 0-19 και 20-64 ετών).

Μιλώντας στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο κ. Κοτζαμάνης αναφέρει ότι αν θελήσουμε να προσεγγίσουμε τον στόχο αυτόν «απαιτείται οι έχοντες την ευθύνη σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων, εκτός του ότι θα πρέπει να προνοήσουν για την έγκαιρη προσαρμογή σε κάποιες μη αναστρέψιμες, τις αμέσως επόμενες δεκαετίες εξελίξεις, να λάβουν άμεσα και τα κατάλληλα μέτρα σε βασικούς τομείς στο πλαίσιο μια συνεκτικής δημογραφικής πολιτικής.

»Οι στόχοι της πολιτικής αυτής οφείλουν προφανώς να είναι συμβατοί με τους στόχους πλήθους “συγγενών” πολιτικών (αναπτυξιακής, κοινωνικής, οικονομικής -βλ. αγορά εργασίας- εναρμόνισης της οικογενειακής και της εργασιακής ζωής, ισότητας των δυο φύλων κ.λπ.) και τα όποια μέτρα ληφθούν θα πρέπει να είναι διαβαθμισμένα στον χρόνο (μικρο/ μεσο/ μακροπρόθεσμα) ανάλογα με τους στόχους, να υλοποιούνται και να υπόκεινται στη δυνατότητα αξιολόγησης των αποτελεσμάτων τους».

Προσοχή: Τι απουσιάζει από την ενδιαφέρουσα έρευνα; Η δημογραφική αλλοίωση που θα φέρουν οι μετανάστες. Που είναι και το πιο σημαντικό. Η αλλοίωση του πληθυσμού της Ελλάδας σε ένα πολυεθνικό συνονθύλευμα, που θα οδηγήσει, μοιραία, σε διαμελισμό της χώρας, όπως στη Συρία. Οι πρόγονοι είχαν προειδοποιήσει ότι αυτές οι πολιτικές πρέπει να αποφεύγονται:

Οι πρόγονοι μας στερούμενοι κάθε ίχνους ρατσισμού και ξενοφοβίας τοποθέτησαν τα πράγματα στη λογική και πραγματική τους βάση έχοντας υπόψη τους πάνω απ’ όλα τις αδυναμίες της απαίδευτης ανθρώπινης φύσης οι οποίες συνήθως προκαλούν παρανοήσεις, φοβίες και παρεξηγήσεις που μοιραία με τη σειρά τους οδηγούν σε διαπολιτισμικές και φυλετικές συγκρούσεις.

Τι συμβολίζει η νικηφόρα ελληνική αντίσταση ενάντια στην Περσική Αυτοκρατορία

Έχουμε συνηθίσει να λέμε, ότι η αντίσταση των Αθηναίων και των Πλαταιών στη μάχη του Μαραθώνα σε συνδυασμό και με τη μετέπειτα νικηφόρα αντίσταση των ελληνικών πόλεων στους Μηδικούς Πολέμους, έσωσε τον πολιτισμό από την ανατολίτικη βαρβαρότητα που πρέσβευε η Περσία.

Αυτό, όμως, δεν είναι παρά ένα συμπέρασμα των μεταγενέστερων.

Ο Πλάτων στους «Νόμους» του, μας δίνει μία άλλη διάσταση εκείνου του αγώνα, η οποία, όπως την περιγράφει ο ίδιος, ήταν μία μάχη και κατά της παγκοσμιοποίησης της τότε εποχής:

«Πραγματικά, όταν λέμε ότι οι Έλληνες απέκρουσαν τον εχθρό δεν μιλάμε σωστά.

»Αν δεν υπήρχε η κοινή απόφαση Αθηναίων και Σπαρτιατών να αντισταθούν στον κίνδυνο της δουλείας, θα είχαμε τώρα ολοκληρωτική επιμειξία ανάμεσα σε όλες τις ελληνικές φυλές αλλά κι ανάμεσα σε Έλληνες και βαρβάρους –και το αντίστροφο.

»Αυτό ακριβώς είχε γίνει ανάμεσα στους λαούς που είναι σήμερα υπόδουλοι στους Πέρσες. οι διάφορες φυλές διασπάστηκαν και μετά ανακατεύτηκαν με τις άλλες, σχηματίζοντας νέες κοινότητες» (Πλάτων, «Νόμοι», 693a).

Οι Έλληνες λοιπόν, αντιστάθηκαν στη δουλεία η οποία μεταξύ άλλων δεινών θα έφερνε και την πλήρη απώλεια της εθνικής τους συνείδησης.

Η παγκοσμιοποίηση που βιώνουμε σήμερα και που επιδιώκει ακριβώς τους ίδιους στόχους, δηλαδή την ισοπέδωση των εθνικών ιδιαιτεροτήτων και τη δημιουργία ενός «παγκόσμιου λαού» δεν είναι τίποτα άλλο από μία νέα δουλεία που επιδιώκει να στερήσει από τους λαούς όσα τους κάνουν διαφορετικούς.

Μόνο μέσα από τις διαφορετικότητες έρχεται η πρόοδος και η εξέλιξη.

Η παγκοσμιοποίηση επιθυμεί να μετατρέψει τα έθνη σε μία άλογη (κατά τα πρότυπα του ποιμνίου) μάζα.

Μόνος δρόμος, όπως έδειξαν με το παράδειγμα τους οι πρόγονοι, είναι η αντίσταση.

Οι αρχαίοι φιλόσοφοι εναντιώνονται στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες

Τόσο ο Πλάτων όσο και ο Πλούταρχος δείχνουν να διαφωνούν με το μοντέλο των πολυπολιτισμικών πόλεων, το θεωρούν καταδικασμένο εξαρχής και αδιέξοδο για όποιον επιχειρήσει να το εφαρμόσει.

Οι μαρτυρίες των δύο φιλοσόφων είναι σημαντικότατες διότι ενώ απέχουν μεταξύ τους περίπου πέντε αιώνες βλέπουμε να υποστηρίζουν –κατ’ αναλογία- τα ίδια τα οποία έχουν απήχηση και στην εποχή μας, πράγμα που σημαίνει ότι η ανθρώπινη φύση και οι κοινωνίες έχουν παραμείνει αμετάβλητες στις βασικές τους δομές ανεξάρτητα από τις εποχές.

Ο Πλάτων, αναφερόμενος στις προϋποθέσεις και τις διαδικασίες που προηγούνται της ίδρυσης μίας πόλης, γράφει χαρακτηριστικά για το αρνητικό ενδεχόμενο οι υποψήφιοι πολίτες να προέρχονται από διαφορετικές φυλές, ακόμα και αν είναι όλοι Έλληνες.

Ας μην λησμονούμε, ότι κατά την εποχή του Πλάτωνα, αλλά και σήμερα ακόμα, οι κατά τόπους Έλληνες πέρα από την κοινή εθνική συνείδηση και τις πανελλήνιες συνήθειες που τους συνδέουν, έχουν και τα ιδιαίτερα τοπικά τους έθιμα και αντιλήψεις που πολλές φορές δεν συμβαδίζουν με τα έθιμα και τις συνήθειες άλλων περιοχών της πατρίδας μας:

«Τότε δεν θα είναι εύκολο για τις Κρητικές πόλεις να ιδρύσουν την αποικία τους.

»Γιατί οι άποικοι δεν έχουν την ενότητα ενός σμήνους μελισσών δεν είναι λαός από μία συγκεκριμένη περιοχή με αμοιβαίες καλές διαθέσεις ανάμεσα σ’ αυτούς που μένουν πίσω και σ’ εκείνους που φεύγουν αναγκασμένοι από τη στενότητα του χώρου ή από άλλες παρόμοιες δυσκολίες.

»Μερικές φορές ένα μέρος της πόλης, διωγμένο από εμφύλιους σπαραγμούς, αναγκάζεται να φύγει και να πάει σε άλλο τόπο. Σε κάποια περίπτωση μετανάστευσε ολόκληρη η πόλη, όταν νικήθηκε από ισχυρότερους αντιπάλους.

»Μ’ αυτές τις συνθήκες, άλλοτε είναι σχετικά εύκολο και άλλοτε μάλλον δύσκολο να ιδρυθεί μία πόλη και να θεσπιστούν οι νόμοι της.

»Όταν ένας λαός μιλάει την ίδια γλώσσα και υπακούει στους ίδιους νόμους, δημιουργείται ένα συναίσθημα αδελφοσύνης, αφού όλοι κάνουν τις ίδιες θρησκευτικές και άλλες τελετές. (…) Απ’ το άλλο μέρος, τα άτομα που έχουν συγκεντρωθεί από διάφορες περιοχές ίσως να φανούν περισσότερο πρόθυμα να υπακούσουν σε ένα νομικό κώδικα αλλά θα χρειαστεί πολύς καιρός, για να αποκτήσουν σύμπνοια όπως τα άλογα που είναι ζεμένα μαζί» («Νόμοι», 708b-d).

Σημειώνουμε, ότι ο Πλάτων αναγνωρίζει τις παραπάνω δυσκολίες για τη σωστή λειτουργία μίας πόλης έχοντας στο νου του σύνθεση πληθυσμού από διαφορετικά μέρη της Ελλάδας, δηλαδή με διαφορετικές ελληνικές φυλές. Και φυσικά είχε δίκιο.

Όποιος μελετήσει τις κοινωνικές δομές της σημερινής Αθήνας, η οποία μετατράπηκε σε ένα χωνευτήρι των Ελλήνων, μπορεί με άνεση να διαπιστώσει ότι στη μεγαλούπολη-πληγή του Ελληνισμού έχουν πλέον πλήρως χαθεί όχι μόνο τα τοπικά παραδοσιακά ήθη και τα έθιμα της ίδιας της πόλης των Αθηνών αλλά και των υπολοίπων Ελλήνων που ήρθαν να κατοικήσουν σε αυτήν.

Επίσης, η τρομακτική συγκέντρωση υπερπληθυσμού με διαφορετικές νοοτροπίες εντός του λεκανοπεδίου, όχι μόνο αλλοίωσε το τοπίο και τη φύση αλλά και τους ίδιους τους πολίτες οι οποίοι νιώθουν ξένοι στην πόλη την οποία κατοικούν και ξένοι ως προς τους συμπολίτες τους.

Βεβαίως, το γεγονός ότι μέχρι πριν δύο δεκαετίες ο πληθυσμός της Αθήνας ήταν τουλάχιστον αμιγώς ελληνικός είχε περιορίσει τη πολιτισμική ζημιά, εφόσον τα πανελλήνια έθιμα είχαν παραμείνει αλώβητα αλλά υπήρχε και η κοινή εθνική συνείδηση μεταξύ των πολιτών ως ένας ισχυρότατος συνδετικός κρίκος.

Τι συμβαίνει, όμως, όταν σε μία πόλη αρχίζουν και έρχονται να κατοικήσουν επί ίσοις όροις αλλοεθνείς;

Ο Πλάτων δεν μπορούσε να δώσει απάντηση σε αυτό, διότι του ήταν άγνωστο και αδιανόητο.

Εξάλλου, οι ξένοι που κατοικούσαν στην κλασσική Αθήνα ήταν οι Έλληνες μέτοικοι, οι δούλοι όπου οι περισσότεροι ήταν ελληνικής καταγωγής και οι Σκύθες τοξότες οι οποίοι δεν υπερέβαιναν τις 4.000, ήταν δούλοι, ασκούσαν αστυνομικά καθήκοντα και δεν είχαν καμία παραπέρα ανάμειξη στα πολιτικά ζητήματα ή στην ίδια την κοινωνία.

Όμως ο Πλούταρχος, που έζησε κατά τα ρωμαϊκά χρόνια, και είχε γνωρίσει τις πόλεις του ρωμαϊκού «ιμπέριουμ» εντός των οποίων ζούσαν άνθρωποι απ’ όλα τα μέρη και τα έθνη της αυτοκρατορίας, είχε άποψη την οποία και καταθέτει στο παρακάτω απόσπασμα:

«Οι πολλές και ποικίλες ποιότητες, που περικλείουν αντιθέσεις και είναι δύσκολο να τις δαμάσεις, καταστρέφονται προτού βρεθούν μαζί, εφόσον, όπως σε πόλη με ανθρώπους μιγάδες που έχουν συγκεντρωθεί από παντού, δεν είναι εύκολο να φτάσουν σε κατάσταση ενότητας και ομοιοπάθειας, αλλά κάθε μία τραβάει προς αυτό που της είναι οικείο και είναι δύσκολο να συνδυαστεί με το αλλόφυλο» («Συμποσιακά», Δ΄, Πρόβλημα Α΄, 661C).

Πόσο δίκιο είχε πράγματι ο Πλούταρχος. Όσα περιγράφει τα ζούμε πλέον και στις μεγάλες πόλεις της πατρίδας μας, ενώ πολύ πριν από εδώ τα ίδια συνέβησαν στις πρωτεύουσες των δυτικών χωρών.

Εκεί μπορεί να δει κανείς, ότι οι διάφορες εθνότητες μόνο τυπικά συνυπάρχουν, εφόσον τα «γκέτο» (οι γειτονιές) στα οποία συσπειρώνονται οι ομοεθνείς είναι ο μόνιμος τρόπος που επιλέγουν οι έχοντες κοινή καταγωγή για να συμβιώσουν εντός της ίδιας πόλης με αλλόφυλους.

Οι λεγόμενες «Τσάινα τάουν» (κινέζικες πόλεις-συνοικίες), τα εβραϊκά γκέτο, αλλά και οι ελληνικές συνοικίες σε Ευρώπη και Η.Π.Α., είναι η καλύτερη απόδειξη.

Συχνά, τα γκέτο συγκρούονται μεταξύ τους, όπως στις Η.Π.Α. όπου οι Πορτορικανοί ανοίγουν συχνά πόλεμο με τους Νέγρους ή τους Μεξικάνους ή τους Κουβανούς, με τον Νόμο να μην μπορεί να επιβληθεί στις περιοχές που ελέγχουν, και την κρατική εξουσία να έχει δώσει τη θέση της στις ένοπλες συμμορίες με τους εμπόρους ναρκωτικών οπλαρχηγούς τους.

Μάλιστα, οι άγριες φυλετικές συγκρούσεις μεταξύ των εθνοτήτων των Η.Π.Α., όπου ολόκληρες συνοικίες μετατρέπονται σε πεδία μάχης, αποδεικνύουν ότι είναι αδύνατον να υπάρξει ισοπολιτεία και αρμονική συμβίωση μεταξύ ανθρώπων που νιώθουν, αλλά και είναι, ξένοι μεταξύ τους.

Την ίδια ώρα στη Βρετανία οι Πακιστανοί όπου είναι πληθυσμιακή πλειοψηφία και οι Άγγλοι μειονότητα, όπως συμβαίνει στην πόλη του Μπράντφορντ, επιδίδονται σε καθημερινούς βιασμούς νεαρών λευκών κοριτσιών και γυναικών επειδή η κουλτούρα τους τούς απαγορεύει να έχουν ολοκληρωμένη σχέση με ομόφυλη πριν το γάμο πράγμα που δεν ισχύει φυσικά για τις λευκές τις οποίες αντιμετωπίζουν ως ξένες και ως τέτοιες τις θέτουν εκτός των ηθικών κανόνων που τους δεσμεύουν με τις όμοιες τους.

Εδώ πρέπει να συνυπολογιστούν και οι θρησκευτικές συγκρούσεις, με το Ισλάμ να διεκδικεί μέσω της μετανάστευσης νέα εδάφη από τον χριστιανισμό.

Επίσης, στον αμερικάνικο Νότο συχνά οι λευκοί «διασκεδάζουν» καίγοντας νέγρους, διότι δεν τους θεωρούν ανθρώπους.

Αυτή είναι η πραγματικότητα. Οι αρχαίοι σοφοί είχαν προειδοποιήσει αλλά κανείς δεν τους άκουσε.

Οι αρχαίοι φιλόσοφοι γνώριζαν ότι εξαιτίας της έλλειψης ουσιαστικής παιδείας που σε όλες τις εποχές καταδυναστεύει, περισσότερο ή λιγότερο, τις λαϊκές μάζες είναι πολύ δύσκολο να συμβιώσουν αρμονικά ομάδες ανθρώπων που δεν αισθάνονται ομόφυλοι ή ομοεθνείς.

Επίσης πολύ συχνά τον τελευταίο καιρό ακούμε ως επιχείρημα ότι εξαιτίας της υπογεννητικότητας που υπάρχει στους Έλληνες ήταν λύση ανάγκης το να έλθουν αλλοδαποί στην Ελλάδα.

Ο Πλάτων έχει άποψη για το θέμα, εντελώς διαφορετική από το επιχείρημα-δικαιολογία που μόλις αναφέραμε, και μάλιστα εξηγεί ότι η εισαγωγή ξένων στην πόλη για να αντιμετωπιστεί η έλλειψη πληθυσμού, αν δεν συνοδεύεται από την κατάλληλη εκπαίδευση στο σύστημα αξιών της πόλης, θα αποβεί μοιραία:

«Αν όμως ο πληθυσμός ελαττωθεί από επιδημίες ή από πόλεμο και πέσει κάτω από τον επιθυμητό αριθμό, δεν πρέπει να φέρνουμε στην πόλη ξένους πολίτες που δεν έχουν εκπαιδευθεί με τον σωστό τρόπο» («Νόμοι», 741a).