Το «μετά-αυτοκρατορικό σύνδρομο» που βιώνει η Ρωσία – Η Ρωσική Εκκλησία στην υπηρεσία του translatio imperii

Μέρος β΄ – Συνέχεια από: Η (ρωσική) αυτοκρατορία αντεπιτίθεται – Η «μεταφυσική» διάσταση του «ρωσικού κόσμου» και οι «εχθροί» Οικ. Πατριαρχείο και Αλεξάνδρεια

Η αυτοκρατορία ως προαίσθημα (translatio imperii)

Όταν φεύγει μια εποχή παίρνει μαζί της τις ψευδαισθήσεις και τις ελπίδες, τους μύθους και τις ιδέες, δηλαδή όλα αυτά τα στοιχεία που διαβάζουμε πλέον στα βιβλία της ιστορίας και συνιστούσαν τις ιδιαιτερότητές της.

Ταυτόχρονα αναδύονται νέες πραγματικότητες, το κοινωνικό γίγνεσθαι αλλάζει όπως αλλάζει και η ιστορική μνήμη των νέων γενεών.

Συχνά οι πολιτικές ελίτ όχι μόνο ολοκληρωτικών αλλά ακόμα και δημοκρατικών καθεστώτων διαμορφώνουν ουτοπικές αντιλήψεις και μύθους – «μεγάλες ιδέες», με τις οποίες «ταΐζουν» τις μάζες με σκοπό την συσπείρωση ετερόκλητων κοινωνικών και πολιτικών ομάδων γύρω από έναν «πεφωτισμένο» εθνικό ηγέτη, ο οποίος με την σειρά του προσδιορίζει έναν ως επί το πλείστον ουτοπικό και μακροπρόθεσμο στόχο που θα τον βοηθήσει να παραμείνει στην εξουσία.

Το έντονο «μετά-αυτοκρατορικό σύνδρομο» που βιώνει σήμερα η Ρωσία δεν αποτελεί μια ιστορική ιδιαιτερότητα, αλλά ένα σύνηθες φαινόμενο, το οποίο όμως δεν εκδηλώθηκε αμέσως μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ αλλά πολύ αργότερα όταν ο Γιέλτσιν οδηγούσε τη χώρα στο χάος.

Αν και η ακριβής χρονική προέλευση αυτής της αυτοκρατορικής χίμαιρας δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια, εντούτοις οι ρίζες της ευρίσκονται στα προβλήματα που δημιουργούσε η απουσία κάποιας «εθνικής μεγάλης ιδέας» που θα έδινε στον μέσο Ρώσο πολίτη την βεβαιότητα ότι η χώρα οδεύει προς τη σωστή κατεύθυνση.

Σε αυτή την αναζήτηση της «μεγάλης ιδέας» η μετά αυτοκρατορική Ρωσία στήριξε την ιδεολογική διαμόρφωση της γεωπολιτικής της agenda σε ένα σύνολο συντηρητικών τάσεων με ένα κοινό παρανομαστή: ευρασιατισμός, «ρωσικός κόσμος», η αναβίωση των εννοιών «αγία Ρωσία» και «γ΄ Ρώμη», ηθική ανωτερότητα έναντι της παρακμάζουσας Δύσεως κλπ.

Ωστόσο μπορούμε να πούμε ότι ο συντηρητισμός, τον οποίο ενστερνίζεται η ρωσική καθεστηκυία τάξη και αντιπαρατίθεται με τις κυρίως ακραίες φιλελεύθερες κοινωνικές προτάσεις, δεν είναι απολύτως ξεκάθαρος και εκφράζεται με τάσεις και ιδέες που γεννούν εύλογα ερωτηματικά.

Ας σημειώσουμε σε αυτό το σημείο ότι, ο σύγχρονος συντηρητισμός είναι ένα πολύμορφο και εξελισσόμενο φαινόμενο, με άλλα λόγια δεν υπάρχει ένας συντηρητισμός στον σύγχρονο κόσμο, ο οποίος θα εκφράζεται παντού με τον ίδιο τρόπο.

Αλλά ακόμα και σε μια χώρα ο συντηρητισμός μπορεί να εκφράζεται με διαφορετικές προσεγγίσεις αντίστοιχα με τις απόψεις ενός συγκεκριμένου ατόμου ή μιας συγκεκριμένης ομάδας.

Για παράδειγμα άλλος είναι ο… «φιλελευθερίζων» συντηρητισμός της ρωσικής πολιτικής ελίτ και άλλος ο μεσαιωνικού και σκοταδιστικού χαρακτήρα συντηρητισμός του εκκλησιαστικού βραχίονα του «ρωσικού κόσμου».

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της ποικιλίας των εκφάνσεων του συντηρητισμού στον ίδιο κοινωνικό χώρο, αποτελούν οι θέσεις που παρέθεσε πρόσφατα με άρθρο του στο RIA Novosti (Βλ. εδώ) ο γνωστός Ρώσος φιλόσοφος Alexander Dugin με τον εντυπωσιακό τίτλο «Η Ρωσία χρειάζεται λογοκρισία και καταστολή».

Σύμφωνα με τον Dugin αν και όροι αυτοί διαθέτουν μια ιδιαίτερη και συγκεκριμένη χροιά στη Ρωσία, εν τούτοις λογοκρισία και καταστολή υπάρχουν σε κάθε κοινωνία.

Αν και δεν περιλαμβάνονται με αυστηρή μορφή στις νομοθεσίες των δυτικών χωρών, εντούτοις ο νομοθέτης είναι ελεύθερος να τους ερμηνεύει κατά το δοκούν ανάλογα με την πολιτική συγκυρία.

Κατ΄ αυτόν τον τρόπο, υπογραμμίζει ο Dugin, οι δυτικές φιλελεύθερες κοινωνίες μπορεί να συμπεριφέρονται ως ολοκληρωτικές, όπως οι κομμουνιστικές ή οι φασιστικές με μόνη διαφορά την ιδεολογία και της μεθόδους.

Π.χ., η απόλυτη φίμωση των ρωσικών ΜΜΕ από την πλειοψηφία των δυτικών χωρών με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία ή η προσφάτως απαγόρευση των διαδηλώσεων υπέρ της Παλαιστίνης, εκφράζουν αυτό ακριβώς που πιστεύει ο Dugin.

Συνεπώς το μοναδικό ερώτημα που προκύπτει από τα παραπάνω είναι: τί είδους λογοκρισία και καταστολή θα πρέπει να υπάρχει στη Ρωσία;

Σύμφωνα λοιπόν με τον Dugin το κράτος δεν έχει ακόμα προσδιορίσει με σαφήνεια εκείνα τα ιδεολογικά κριτήρια που θα διαμόρφωναν το είδος της λογοκρισίας και της καταστολής που χρειάζεται η Ρωσία, εντούτοις (πάντα σύμφωνα με την άποψη του Dugin) ένα πρώτο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση θα ήταν «η απαγόρευση των φιλελεύθερων ΜΜΕ και ο χαρακτηρισμός των εκπροσώπων τους ως ξένων πρακτόρων».

Όμως για τον φιλόσοφο Dugin ακόμα και αυτό δεν είναι αρκετό και καλεί τα όργανα επιβολής των νόμων να αντιμετωπίζουν όλους τους αντιπροσώπους φιλελεύθερων ιδεών με τον ίδιο τρόπο που θα αντιμετώπιζαν τους εν δυνάμει εξτρεμιστές και τρομοκράτες, με μοναδικό κριτήριο «αν ενδιαφέρεσαι για τον Karl Popper ή την Ayn Rand τότε γενικά είσαι επικίνδυνος»!

Ας επιστρέψει ο αναγνώστης της ΚΑΘΕΔΡΑΣ στον συντάκτη του παρόντος σχολίου να εκφράσει μια εύλογη απορία σχετικά με την αναφορά δυο αγαπητών σε αυτόν στοχαστών, ήτοι του Karl Popper και της Ayn Rand.

Όσοι εκ των αναγνωστών της ΤΡΙΜΠΟΥΝΑΣ γνωρίζουν το έργο τους θα συμφωνήσει ότι ουδείς εξ αυτών μπορεί να θεωρηθεί ως εκφραστής αποκλειστικά του φιλελευθερισμού, όπως τον ερμηνεύει ο Dugin, εφόσον και οι δυο δεν έχουν αποκλείσει τον συντηρητισμό από την κοσμοαντίληψή τους.

Κατά την άποψη του γράφοντος, και ως εκ τούτου απολύτως υποκειμενικής, το πρόβλημα με τον Dugin συνίσταται στην ολοκληρωτική απόρριψη κάθε οικουμενικού στοιχείου μιας ελεύθερης και όχι απαραίτητα δυτικού τύπου κοινωνίας όπως την φαντάστηκαν ο Karl Popper και η Ayn Rand, εφόσον αυτή εμποδίζει την ολοκλήρωση της translatio imperii, δηλαδή της διαδοχής της αυτοκρατορίας, είτε της τσαρικής, είτε της σοβιετικής, οι οποίες ως γνωστόν δεν φημίζονταν για τις δημοκρατικές τους παραδόσεις.

Σε αυτά τα πλαίσια, δηλαδή της επίμονης μεταβάσεως σε μια νέου τύπου αυτοκρατορίας και της δημιουργίας μιας νέας κρατικής ιδεολογίας, Κράτος και Εκκλησία εργάζονται από κοινού για την υπέρβαση των παρενεργειών του συμπλέγματος της απολεσθείσης αυτοκρατορίας, η οποία θα διευκολύνει και θα επιταχύνει αυτή τη μετάβαση.

Έτσι το Κράτος προσδιορίζει τις γεωπολιτικές του προτεραιότητες βασιζόμενο σε αυτή την ιδιαίτερη κοσμοθεωρία της translatio imperii, η οποία διαφέρει ριζικά από την αλλοπρόσαλλη και μικρόνοια πολιτική των Βρυξελλών χωρίς όμως ακόμα να διαθέτει ούτε την ακατάσχετη και πολυποίκιλη επιθετικότητα των ΗΠΑ, ούτε και τον «ήρεμο επεκτατισμό» της Κίνας.

Η ιδιαιτερότητα της γεωπολιτικής θεωρίας του Ρωσικού Κράτους, σε αντίθεση από οποιαδήποτε άλλη πολιτική κοσμοαντίληψη, συνίσταται στο ότι η Εκκλησία ως θεσμός αποτελεί έναν από τους βασικούς της παράγοντες, εφόσον εκφράζει μια άκρως συντηρητική αντίληψη για την κοινωνία, περίπου σαν αυτή που υποστηρίζει ο φιλόσοφος Dugin.

Έτσι, όχι μόνο ο ηγέτης έχει πάντα δίκιο, αλλά η Εκκλησία στο σύνολό της θεωρεί χρέος της να προωθεί με το δικό της τρόπο τα γεωπολιτικά συμφέροντα του Κράτους, στο οποίο έχει προσδώσει μια μυστηριακή, σχεδόν εσχατολογική υπόσταση, όπως συνέβαινε και στην περίοδο της αυτοκρατορίας των τσάρων.

Εντούτοις, όπως έχει επανειλημμένως τονίσει ο γράφων, αυτή η αγαστή συνεργασία στηρίζεται στην λανθασμένη, όπως έχει αποδείξει η ιστορία, αρχή της αταλάντευτης κρατικής εξουσίας.

Ωστόσο ο πειρασμός της ολοκληρώσεως αυτής της translatio imperii είναι τόσο μεγάλος που στο «βωμό» της το πατριαρχείο Μόσχας ήδη θυσιάζει τις αρχές της πανορθόδοξης ενότητας, της τόσο απαραίτητης σε αυτή την ιστορική συγκυρία.

Φυσικά δεν είναι απαραίτητο η δημιουργία κάποιας νέας κρατικής «post imperial» ιδεολογίας να αποτελεί τον αυτοσκοπό της ρωσικής πολιτικής ελίτ, η οποία, αν μη τι άλλο, διακρίνεται για τον πραγματισμό των γεωπολιτικών της στόχων.

Ίσως όλες αυτές οι ιδεολογικές αναζητήσεις, κυρίως στο χώρο του συντηρητισμού, να μην είναι τίποτε άλλο παρά «ασκήσεις επί χάρτου», σκοπός των οποίων, όπως ήδη έχει αρχίσει να διαφαίνεται, είναι η δημιουργία μιας νέας «συντηρητικής διεθνούς» με έντονο θρησκευτικό, αλλά άκρως πολιτικοποιημένο χαρακτήρα όπως πλέον αποδεικνύουν σαφέστατα οι αντικανονικές ενέργειες του εκκλησιαστικού βραχίονα της «γ΄ Ρώμης» στην Αφρική.

Ολοκληρώνοντας το παρόν σχόλιο ο συντάκτης του είναι βέβαιος ότι, στο πατριαρχείο Μόσχας προσεύχονται νυχθημερόν «υπέρ υγείας και πολιτικής μακροημερεύσεως του αυθέντου και προέδρου ημών Βλαδιμήρου»…