Ανθρώπινα δικαιώματα: Έκθεση «καταπέλτης» του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την Ελλάδα – Αστυνομική βία, υποκλοπές, μεταναστευτικό

Διόλου κολακευτικά είναι τα συμπεράσματα της έκθεσης που δημοσίευσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την κατάσταση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Ελλάδα, ανάμεσα στις 198 χώρες για τις οποίες εκδόθηκαν τα ετήσια «Country Reports on Human Rights Practices».

Η έκθεση φέρνει τη χώρα μας αντιμέτωπη με μία σειρά σοβαρών ζητημάτων, τα οποία απασχόλησαν την ελληνική επικαιρότητα, καθώς γίνεται λόγος για αστυνομική βία και βία κατά των μεταναστών, για κακομεταχείριση κρατουμένων, αλλά και για άθλιες συνθήκες στις φυλακές, για τις υποκλοπές που συνεχίζουν να ταλανίζουν το πολιτικό σύστημα και όχι μόνο, ενώ εκφράζονται ανησυχίες για τους δημοσιογράφους και την ελευθερία των ΜΜΕ.

Χαρακτηριστικό είναι ότι η χώρα μας, στις περισσότερες από τις παραπάνω κατηγορίες, παίρνει «κάτω από τη βάση», καθώς η έκθεση του Στέιτ Ντιπάρμεντ βασίζεται σε στοιχεία, αναφορές και μαρτυρίες πάνω στα κρίσιμα αυτά θέματα.

Κακομεταχείριση κρατουμένων, βία κατά μεταναστών

Η έκθεση ξεκινά σημειώνοντας πως «οι δυνάμεις ασφαλείας διέπραξαν κάποιες καταχρηστικές πρακτικές» και τονίζει πως «σε σημαντικά ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υπήρχαν αξιόπιστες αναφορές για σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση κρατουμένων στη φυλακή και μεταναστών και αιτούντων άσυλο από τις αρχές επιβολής του νόμου», ενώ οι ίδιες αναφορές έκαναν λόγο για «περιορισμούς στην ελευθερία της έκφρασης και στα μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένης της επιβολής ή της απειλής επιβολής της ποινικής νομοθεσίας περί συκοφαντίας και δυσφήμισης», αλλά και για «αναγκαστικές επαναπροωθήσεις με χρήση βίας από τις κυβερνητικές Αρχές κατά μεταναστών και αιτούντων άσυλο».

Επιπλέον, σημειώνεται πως υπήρξε «ανεπαρκής διερεύνηση και απόδοση ευθυνών για τη βία με βάση το φύλο, συμπεριλαμβανομένης της ενδοοικογενειακής ή συντροφικής βίας – εγκλήματα που αφορούν τη βία με στόχο μέλη εθνικών/φυλετικών/εθνοτικών μειονοτικών ομάδων – και εγκλήματα που αφορούν τη βία ή τις απειλές βίας με στόχο λεσβίες, ομοφυλόφιλους, αμφιφυλόφιλους, τρανσέξουαλ, ομοφυλόφιλα ή διαφυλικά άτομα».

Όπως αναφέρεται στην έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, «η κυβέρνηση έλαβε τακτικά μέτρα για τη διερεύνηση, τη δίωξη και την τιμωρία αξιωματούχων που διέπρατταν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή εμπλέκονταν σε διαφθορά, είτε στις δυνάμεις ασφαλείας είτε σε άλλα κυβερνητικά όργανα.

»Υπήρχαν, ωστόσο, αναφορές και καταγγελίες από μη κυβερνητικές οργανώσεις και διεθνείς οργανισμούς σχετικά με την αποτυχία της κυβέρνησης να διερευνήσει αποτελεσματικά καταγγελίες για καταχρηστικές αστυνομικές πρακτικές και αναγκαστικές επιστροφές αιτούντων άσυλο και να λογοδοτήσουν οι υπεύθυνοι».

Η αναφορά στη δολοφονία Φραγκούλη

«Υπήρχε τουλάχιστον ένας ισχυρισμός ότι η κυβέρνηση ή οι πράκτορές της διέπραξαν αυθαίρετη ή παράνομη δολοφονία», τονίζεται στην έκθεση.

«Στις 5 Δεκεμβρίου, ένας αστυνομικός πυροβόλησε τον Ρομά Κώστα Φραγκούλη, ηλικίας 16 ετών, στο κεφάλι, αφού φέρεται να έφυγε από ένα βενζινάδικο χωρίς να πληρώσει 19 ευρώ (20 δολάρια) βενζίνη.

»Σύμφωνα με την αστυνομία που καταδίωξε τον έφηβο, ο Φραγκούλης έκανε επικίνδυνους ελιγμούς με το όχημά του και προσπάθησε να εμβολίσει τις μοτοσικλέτες των αστυνομικών που τον καταδίωκαν.

»Ο Φραγκούλης μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο και πέθανε μια εβδομάδα αργότερα. Η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη».

Άθλιες συνθήκες στις φυλακές

Στη συνέχεια, γίνεται αναφορά στις συνθήκες που επικρατούν στις ελληνικές φυλακές, για τις οποίες αναφέρεται πως «στις 2 Σεπτεμβρίου, η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT) δημοσίευσε έκθεση για την επίσκεψή της στη χώρα τον Νοέμβριο του 2021.

»Η έκθεση υπογράμμισε την πιθανή απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση που προέκυψε από κρατούμενους “αφημένους να τρέμουν σε εντελώς ακατάλληλες συνθήκες”».

Στις ελλείψεις των φυλακών και των κέντρων κράτησης περιλαμβάνονταν ο υπερπληθυσμός, η ανεπαρκής υγιεινή και η πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, καθώς και η ανεπαρκής παροχή βασικών προμηθειών, όπως υλικά καθαρισμού, μαχαιροπήρουνα και πιάτα.

«Η έκθεση της CPT διαπίστωσε ότι “δεν έχει σημειωθεί καμία απτή πρόοδος” εδώ και σχεδόν μια δεκαετία “για την αντιμετώπιση των πολύ σοβαρών ανησυχιών της Επιτροπής σύμφωνα με το άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου” και ότι οι συνθήκες για πολλούς κρατούμενους στη χώρα είναι “προσβλητικές για την ανθρώπινη αξιοπρέπειά τους”».

Αστυνομική βία

Πρέπει να σημειωθεί ότι η αστυνομική βία καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της έκθεσης του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, σύμφωνα με την οποία «ο Συνήγορος του Πολίτη, μέσω του Εθνικού Προληπτικού Μηχανισμού Διερεύνησης Αυθαίρετων Περιστατικών, έλαβε 288 καταγγελίες το 2021, οι περισσότερες από τις οποίες αφορούσαν την αστυνομία και σχετίζονταν με την προσβολή της ανθρώπινης ακεραιότητας, της υγείας ή της προσωπικής ελευθερίας.

»Περισσότερες από τις μισές καταγγελίες ανέφεραν καταχρηστική συμπεριφορά που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια συλλήψεων, κρατήσεων και άλλων αστυνομικών επιχειρήσεων.

»Σε πολλές περιπτώσεις, τα θύματα της αστυνομικής κακοποίησης ήταν ανήλικοι, νέοι, αλλοδαποί, μετανάστες ή αιτούντες άσυλο.

»Ορισμένες καταγγελίες ανέφεραν βίαιες απωθήσεις μεταναστών και αιτούντων άσυλο από την Ελληνική Αστυνομία ή το Λιμενικό Σώμα στα θαλάσσια και χερσαία σύνορα.

»Ο Συνήγορος του Πολίτη ανέφερε βελτιώσεις στην προθυμία των Αρχών επιβολής του νόμου να συνεργαστούν, συμπεριλαμβανομένης της έναρξης πειθαρχικών ερευνών για τη συμπεριφορά της αστυνομίας και της ανταλλαγής ιατροδικαστικών εκθέσεων και βίντεο για την αξιολόγησή τους.

»Στις 6 Μαρτίου, οι ΜΚΟ “Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες” και “Oxfam” εξέδωσαν κοινή έκθεση σχετικά με τις συνθήκες στο νεοσύστατο κλειστό κέντρο ελεγχόμενης πρόσβασης για αιτούντες άσυλο που εκκρεμούν στη Σάμο.

»Η κοινή έκθεση αναφέρει ότι μάρτυρες είπαν πως η διοίκηση του κέντρου χρησιμοποιούσε “τακτικές εκδίκησης”, όπως πρωινές επιδρομές, ανεξήγητες μεταφορές στο αστυνομικό τμήμα και προφορικές ειδοποιήσεις έξωσης σε κατοίκους που άσκησαν έφεση για αρνητική απόφαση ασύλου».

Υποκλοπές

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αναφέρεται, επίσης, στις υποκλοπές, σημειώνοντας κατ’ αρχήν πως «το σύνταγμα και ο νόμος απαγορεύουν τέτοιες ενέργειες, αλλά υπήρξαν αναφορές περιπτώσεων στις οποίες η κυβέρνηση δεν σεβάστηκε αυτές τις απαγορεύσεις».

«Στις 11 Απριλίου, τα ΜΜΕ ισχυρίστηκαν ότι η κυβέρνηση χρησιμοποίησε κατασκοπευτικό λογισμικό Predator από τις 21 Ιουλίου έως τις 24 Σεπτεμβρίου 2021, για να παρακολουθεί τον ερευνητή δημοσιογράφο Θανάση Κουκάκη.

»Επίσης, στις 26 Ιουλίου, ο Νίκος Ανδρουλάκης, αρχηγός του κεντροαριστερού κόμματος ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, υπέβαλε καταγγελία στην εισαγγελία του Αρείου Πάγου, ισχυριζόμενος ότι είχε βρει στο κινητό του τηλέφωνο κατασκοπευτικό λογισμικό Predator.

»Σύμφωνα με δημοσιεύματα των μέσων ενημέρωσης, η καταγγελία του προκάλεσε συζήτηση κεκλεισμένων των θυρών στη Βουλή, κατά την οποία ο επικεφαλής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών παραδέχθηκε ότι ο Κουκάκης και ο Ανδρουλάκης είχαν παρακολουθηθεί.

»Αρνήθηκε ότι είχε χρησιμοποιηθεί το λογισμικό Predator και υποστήριξε ότι η παρακολούθηση είχε διεξαχθεί νόμιμα με την κατάλληλη δικαστική άδεια.

»Η κυβέρνηση αρνήθηκε δημοσίως ότι αγόρασε ή χρησιμοποίησε το λογισμικό κατασκοπευτικής παρακολούθησης Predator.

»Στις 5 Αυγούστου, ο πρωθυπουργός Μητσοτάκης έκανε δεκτές τις παραιτήσεις του προσωπάρχη του και του επικεφαλής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών.

»Στις 19 Σεπτεμβρίου, η κυβέρνηση ψήφισε νομοθεσία, που απαιτεί κάθε κυβερνητική παραβίαση της ιδιωτικής ζωής των πολιτών να έχει προεγκριθεί από δύο εισαγγελείς.

»Στις 9 Δεκεμβρίου, ψήφισε νομοθεσία που προβλέπει ελάχιστη ποινή φυλάκισης δύο ετών για τη χρήση, πώληση ή διανομή κατασκοπευτικού λογισμικού».

Ελευθερία ΜΜΕ και δημοσιογράφοι

Τέλος, γίνεται εκτενής αναφορά στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία «εξέφρασε ανησυχίες για τη μη διαφανή κατανομή της κρατικής διαφήμισης στα μέσα ενημέρωσης, καθώς και για πιθανή πολιτική επιρροή στον διορισμό μελών του διοικητικού συμβουλίου των μέσων ενημέρωσης δημόσιας υπηρεσίας.

»Στις 21 Σεπτεμβρίου, η ΜΚΟ “Govwatch” ανέφερε παρόμοια ευρήματα, υπογραμμίζοντας τους περιορισμούς στην ελευθερία της έκφρασης που προκύπτουν από τον νέο νόμο για τις “ψευδείς ειδήσεις” και την έλλειψη διαφάνειας στη χρηματοδότηση των μέσων ενημέρωσης.

»Παράλληλα, σε έκθεση της 13ης Ιουλίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέφρασε την ανησυχία της για τους δημοσιογράφους που αντιμετωπίζουν απειλές και επιθέσεις.

»Στις 24 Οκτωβρίου, ο ερευνητής δημοσιογράφος Τάσος Τέλλογλου ισχυρίστηκε ότι αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών, τον παρακολουθούσαν και συνέλεξαν τα δεδομένα του κινητού του τηλεφώνου από τον Μάιο έως τον Αύγουστο, δήθεν λόγω της έρευνάς του για ένα σκάνδαλο υποκλοπών.

»Τρεις άλλοι δημοσιογράφοι προέβησαν σε παρόμοιους ισχυρισμούς στην Επιτροπή Προστασίας των Δημοσιογράφων: Ο Θοδωρής Χονδρογιάννος, ο Θανάσης Κουκάκης και η Ελίζα Τριανταφύλλου».

Μάλιστα, αναφέρονται και καταγγελίες από ΜΚΟ για «δυσάρεστες για την κυβέρνηση ειδήσεις, συμπεριλαμβανομένων των ισχυρισμών για σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», οι οποίες «δεν αναφέρονται από πολλά μέσα ενημέρωσης, εμποδίζοντας την πρόσβαση του κοινού στην πληροφόρηση και την τεκμηριωμένη συμμετοχή στην πληροφόρηση».