Η ανάκαμψη και το πρόβλημα του χρέους

Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η ελληνική οικονομία σήμερα, είναι η αύξηση του ιδιωτικού, αλλά και του δημοσίου χρέους, εξαιτίας της πανδημίας.

Οι συνθήκες που δημιούργησε η υγειονομική κρίση προκαλούν σήμερα ένα νέο κύμα ιδιωτικού χρέους, με όλο και περισσότερα νοικοκυριά, επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες να δυσκολεύονται στην εξυπηρέτηση των οφειλών τους προς το δημόσιο και τις τράπεζες.

Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού στη Βουλή, το μη εξυπηρετούμενο χρέος του ιδιωτικού τομέα έφτασε στο τέλος του 2020 τα 242,6 δισεκατομμύρια ευρώ.

Από αυτά, τα 108 δισ. οφείλονται στην εφορία, 37,5 δισ. στα ασφαλιστικά ταμεία, 58,1 δισ. στις εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων από δάνεια και πιστώσεις.

Το συνολικό μέγεθος δεν παρουσίασε αύξηση σε σχέση με το 2019, ωστόσο η επιδείνωση θα φανεί όταν θα ξεκινήσει η υλοποίηση των αποπληρωμών.

Ειδικά όσον αφορά τις τράπεζες, η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιμά ότι η κρίση θα δημιουργήσει μια νέα γενιά κόκκινων δανείων, της τάξης των 8 – 10 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Με τις παρεμβάσεις που έχει υλοποιήσει ως τώρα η κυβέρνηση, όπως οι ρυθμίσεις οφειλών και το πρόγραμμα Γέφυρα – το οποίο περιλαμβάνει πλέον και επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες – παρέχεται μια ανάσα στους οφειλέτες, για όσο διαρκεί η πανδημία.

Ωστόσο, τα μέτρα αυτά δεν είναι αρκετά για να αντιμετωπιστεί οριστικά ο κίνδυνος εκτόξευσης του ιδιωτικού χρέους.

Εξίσου σημαντική πρόκληση για την Ελλάδα αποτελεί και η αύξηση του δημοσίου χρέους, ως αποτέλεσμα των έκτακτων αναγκών που δημιούργησε η υγειονομική κρίση.

Το 2020 το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης αυξήθηκε κατά 10 δισεκατομμύρια ευρώ περίπου, αγγίζοντας το 207% του ΑΕΠ τον περασμένο Δεκέμβριο.

Από το 2021 ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ αναμένεται ότι θα ακολουθήσει πτωτική τάση, καθώς θα αποσύρονται τα έκτακτα μέτρα που σχετίζονται με την πανδημία και η οικονομία θα αρχίσει να ανακάμπτει.

Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι η εξυπηρέτηση του χρέους θα ασκήσει πιέσεις στον κρατικό προϋπολογισμό, ιδιαίτερα μετά τη λήξη του προγράμματος αγοράς κρατικών ομολόγων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Η διαχείριση του νέου ιδιωτικού και δημόσιου χρέους που προκάλεσε η πανδημία θα επηρεάσει σημαντικά την ανάκαμψη της επόμενης μέρας στην Ελλάδα.

Οριστική λύση στο θέμα του ιδιωτικού χρέους μπορεί να δοθεί με γενναίες κινήσεις ελάφρυνσης, ενδεχομένως και με «κούρεμα» μέρους των μη εξυπηρετούμενων οφειλών.

Αυτό, όμως, μπορεί να υλοποιηθεί μόνο εφόσον υπάρξει αντίστοιχη κίνηση ελάφρυνσης του δημοσίου χρέους, στο πλαίσιο της ευρωζώνης.

Θα πρέπει, συγκεκριμένα, να προχωρήσει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα στη μετατροπή τμήματος του δημοσίου χρέους που βρίσκεται στα χέρια της σε ένα ομόλογο χωρίς τακτή λήξη και χωρίς τοκομερίδιο.

Κάτι που θα ανακούφιζε άμεσα τις δανειακές επιβαρύνσεις.

Παράλληλα, θα πρέπει να επιδιωχθεί η αποκλιμάκωση του δημοσίου χρέους, κυρίως όμως μέσα από την επιτάχυνση της ανάπτυξης, δηλαδή τη μεγέθυνση του παρονομαστή, αντί της εφαρμογής πολιτικών λιτότητας που θα προκαλούσαν ασφυξία στην οικονομία.

Για τον ίδιο λόγο είναι απαραίτητη η διαμόρφωση ρεαλιστικών στόχων ως προς τα πρωτογενή πλεονάσματα, μετά την άρση της γενικής ρήτρας διαφυγής των όρων του Συμφώνου Σταθερότητας.

Η Ελλάδα, μια χώρα που μόλις έβγαινε από μια μακρά και βαθιά οικονομική κρίση, είναι προφανώς πιο ευάλωτη στις επιπτώσεις της πανδημίας.

Για την υπέρβασή τους, πέρα από τις πολιτικές αποφάσεις σε εθνικό επίπεδο, θα απαιτηθεί και η ευνοϊκή στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε κρίσιμα ζητήματα, όπως η διαχείριση του χρέους.