Οι Αλβανοί θυμήθηκαν ότι το 1944 ήθελαν ομοσπονδία με την Ελλάδα – Ήθελαν κι άλλες φορές

Η αλβανική φιλοκυβερνητική εφημερίδα ΝΤΙΤΑ, δημοσίευσε ένα ενδιαφέρον άρθρο, σύμφωνα με το οποίο τον Μάιο του 1944 η οργάνωση «Μπάλλι Κομπετάρ», με επιστολή της εξουσιοδότησε το στέλεχός του Δημήτρη Φάλο, να έρθει σε επαφή με τον Ναπολέοντα Ζέρβα στην Ελλάδα, προκειμένου να συζητήσει διμερή Συμφωνία, που θα στηριζόταν στα εξής σημεία:

1. Συγκρότηση Ελληνοαλβανικής Ομοσπονδίας που θα κριθεί από τις συνθήκες που θα έχουν διαμορφωθεί μετά τη λήξη του πολέμου.

2. Τα ελληνοαλβανικά σύνορα θα παραμείνουν εκείνα του 1913 και θα αναγνωριστούν διμερώς.

3. Οι δύο χώρες θα υπογράψουν Σύμφωνο Μη Επίθεσης

4. Σε περίπτωση πολέμου, η Γενική Διοίκηση του Στρατού της Ελληνοαλβανικής Ομοσπονδίας τίθεται υπό ελληνική εποπτεία

5. Η Ελλάδα θα στηρίξει τις αλβανικές διεκδικήσεις στο Κόσσοβο. Οι μειονότητες στις δύο χώρες θα πρέπει να είναι γέφυρες φιλίας.

Το άρθρο αναφέρει ότι η εν λόγω αποστολή δεν ολοκληρώθηκε, καθώς καθ΄ οδόν προς Ελλάδα, ο Δημήτρης Φάλος συνελήφθη από Αλβανούς κομμουνιστές αντάρες και τουφεκίστηκε.

Πάνω του βρέθηκε η επιστολή – εξουσιοδότηση, η οποία, σύμφωνα με την εφημερίδα, βρίσκεται στο Κρατικό Αρχείο της Αλβανίας.

Πάντως αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που τέθηκε το ζήτημα μιας Ελληνοαλβανικής Ομοσπονδίας.

Κατά τον 19ο αιώνα Έλληνες και Αλβανοί συζήτησαν δύο φορές τη δημιουργία ενός Ελληνοαλβανικού ομόσπονδου κράτους υπό το ελληνικό στέμμα.

Όλες εκείνες οι προσπάθειες υπονομεύτηκαν από την Ιταλία, η οποία διεκδικούσε την Αλβανία ως προτεκτοράτο της.

Έλληνες και Αλβανοί το συζήτησαν ξανά και το 1907.

«Παιδιόθεν καί εξ απαλών ονύχων, ού μην αλλά καί πατρόθεν καί από πάππου καί των άλλων προγόνων, την Αλβανίαν εμάθομεν να θεωρούμε επαρχία ελληνικήν… τούς δε Αλβανούς Έλληνας γνησιωτάτους καί ελληνικωτάτους» (Λουκάς Μπέλλος).

«Η διαίρεσις ημών Αλβανών καί Ελλήνων διευκολύνει το κράτος άλλων. Μίαν ημέραν εξυπνήσαντες, θα ίδωμεν αίφνης ότι απωλέσθημεν, νομίσαντες ότι αναγεννώμεθα» (εφημερίς «Νεολόγος» αριθ.φ.617,Κων/πολη 1870).

«Ελλάς άνευ Αλβανίας καί Αλβανία άνευ Ελλάδος ουδέν γενναίον δύνανται να επιτελέσωσιν εν τη Χερσονήσω τού Αίμου» (Νεοκλής Καζάζης).

«Όπου υπήρχον Αλβανοί άποικοι, έμειναν καί ζώσι σήμερον άθικτοι, αμόλυντοι, αδελφοί Έλληνες πάντες, υπερήφανοι διά τούτο..»(Αντώνιος Δ.Κεραμόπουλος).

«Ευγνωμοσύνης καθήκον, πολιτισμού υποχρέωσις ήτο, οί νεώτεροι Έλληνες ελευθερωθέντες τού τυρρανικού ζυγού καί ανεξάρτητον έθνος αποτελέσαντες να στρέψωσιν το βλέμμα των περί τα περί εαυτούς ομογενή φύλα καί τον εκπολιτισμόν τούτων, αν όχι την απελευθέρωσιν, μία των κυρίων ενασχολιών των να έχωσιν. Εκείνο δε, πέριξ τού οποίου πάσα μέριμνα Κυβερνητική καί ιδιωτική έπρεπε να περιστραφεί, είναι η Αλβανία, ο ιπποτικός εκείνος τόπος όστις διά των ανδρείων τέκνων του, τα μάλα συνετέλεσεν είς την απελευθέρωσιν τού τμήματος τούτου της Ελλάδος..» (Κων/νος Χ.Βάμβας).

Προσπάθειες για δημιουργία Ελληνοαλβανικής ομοσπονδίας (19ος-20ος αιώνας)

Οι περισσότεροι Έλληνες και Αλβανοί πιστεύουν ότι οι δυο λαοί μας είναι ιστορικά εχθροί.

Αυτό αποτελεί ιστορική ανακρίβεια και υπεραπλούστευση, αφού ομιλούν για γεγονότα που συνέβησαν μόνο μετά τη δημιουργία των δύο κρατών μας.

1. Ο πρώτος που προσπάθησε να πραγματοποιήσει ένα Ελληνοαλβανικό κράτος ήταν ο Αλή Πασάς Τεπελενιώτης, στο κράτος του οποίου Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι είχαν ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις.

Το σχέδιο για ίδρυση ελληνοαλβανικού κράτους το διατύπωσε ο Αλή Πασάς, τρία χρόνια μετά την άνοδό του στο πασαλίκι των Ιωαννίνων, προς τον Ρώσο στρατηγό Τομάρα.

Στο κράτος αυτό θα υπήρχε ισοτιμία και ελευθερία στις θρησκευτικές πεποιθήσεις Χριστιανών και Μουσουλμάνων, γλώσσα στην οποία θα γράφονταν οι Νόμοι και τα διατάγματα καθοριζόταν η ελληνική κ.λπ.

2. Ο δεύτερος που απλώς οραματίστηκε να κάνει το ίδιο στην Πελοπόννησο ήταν ο περίφημος κλεφταρματωλός Ζαχαριάς Μπαρμπιτσιώτης.

3. Ο τρίτος που προχώρησε σε κάποιο σχεδιασμό και συμφωνία με τους Μουσουλμάνους Αλβανούς της Πελοποννήσου ήταν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

Σχεδίασε τη δημιουργία ανεξίθρησκου κράτους με σημαία, όπου από τη μια πλευρά θα είχε τον σταυρό και από την άλλη την ημισέληνο.

4. Το 1847 ξεσπά στην Ήπειρο και την Αλβανία η επανάσταση του Γιων Λέκκα (Γκιουλέκκα), την οποία ενισχύει ο Κωλέττης.

Η επανάσταση είχε σημαντικές επιτυχίες και πολλά μέρη ελευθερώνονται.

Οι αρχηγοί της επανάστασης σε σύσκεψη που έγινε στις 15 Αυγούστου 1847 στο Κουρβελέσι του Τεπελενίου αποφασίζουν να αποστείλουν επιστολή με εκπρόσωπό τους στην ελληνική Κυβέρνηση και τον Όθωνα, ζητώντας ένωση με την Ελλάδα.

Όταν έφθασε ο εκπρόσωπός τους στην Αθήνα, ο Κωλέττης είχε πεθάνει.

Οι επαναστάτες περίμεναν απάντηση και η απάντηση δεν έφθασε ποτέ.

Στο μεταξύ οι Τούρκοι οργάνωσαν τον αποκλεισμό των επαναστατών από ξηρά και θάλασσα και μετά από αιματηρές μάχες κατάφεραν να καταπνίξουν την επανάσταση.

Ο Κώστας Μπίρης στο βιβλίο του «Αρβανίτες. Οι Δωριείς του νεώτερου Ελληνισμού» (σελ. 361) παρουσιάζει ένα γράμμα του 1847 Αλβανών Μωαμεθανών Τόσκηδων προς τον Όθωνα, την κυβέρνησή του και τη Βουλή των Ελλήνων, με το οποίο ικετεύουν τις ανώτατες πολιτειακές αρχές του ελεύθερου κράτους να τους αναγνωρίσουν ως Έλληνες. Οι Μωαμεθανοί Τόσκηδες ήθελαν να ενωθούν με το ελεύθερο Ελληνικό κράτος. Παρουσιάζουμε το γράμμα αυτό:

«Εκλαμπρότατοι Πρόεδροι και πρόκριτοι εις τας Αθήνας των χωμάτων Ελλάδος, ο του Μεγαλειοτάτου Όθων ο Βασιλεύς της Ελλάδος, αδελφικώς ασπαζόμεθα και σας ειδοποιούμεν.

»Οι προφερόμενοι τον ασπασμόν φέρνομεν τον παράπονόν μας εδαφιαίως, επειδή και εμείναμεν παν πτωχός λαός οι κάτωθεν καζιάδες επικράτειαι στον ξυρόν και πετρώδην τόπον, χωρίς καμμίαν επιστήμην, αλλά οπλοφόροι, αφού η Κωνσταντινούπολι εξουσιάστη από τους προτετηρινούς Σουλτάνους έως σήμερον εφερθήκαμεν υποταγμένοι εις τας προσταγάς το αφεντοτόπων Βεζιράδων, Πασάδων, Καϊμεκάμιδων έως Μουσελιμάδων. 33 Σουλτάνους σχεδόν 400 χρόνους εχήσαμεν το αίμα μας εις κάθε αιχμαλωσίαν, όπου τους είχον σταθεί, όμως όποιος δεν αγαπάγει Βασιλεία, αλλ’ ούτε θεότι αγαπάγει· τα προτετηρινά ουσούλια μάς έλειψαν και μάς έβαλαν νέα όπου δεν υποφέρονται στους τόπους μας· μάς έβαλαν δωδεκάδα εις κάθε καζάν μας και έκριναν χατηρικώς και αδίκως όχι διά ριζιάν Θεού και του προφύτου μας αλλά ζιώρλεν και δυναστικώς ως εντόπιοι και όχι να κρένουν ως όλοι οι Βασιλείς του Ευρώπ· διά τούτο εγείναμεν αποστάται εις τον Βασιλέα μας όπου τον είχαμεν Βεκύλην και Πατέραν των όλων ημάς Μουσουλμάνων και επαραπονεύθημεν τόσες και τόσες φοραίς με αμάν και με δάκρυά μας και δεν μας έδειναν διάστημα, αλλ’ ούτε χαρτσουάλι ήγουν αναφοράν, μην ευσπλαχνίζωνταν η Βασιλεία διά εμάς τους φακήρ φουκαράδες, διά τούτο στέλνομεν τον επίτηδες άνθρωπόν μας να μιλήση διά ζώσης φωνής με την εκλαμπρότητάς σας τα δέοντα, αν η Μεγαλειότης της Βασιλείας μάς καμπολιέβη ήγουν μάς δέχεται να γινώμεθα σιούδιτοι οι κάτωθεν 5 Καζάιδες με καπιτουλατσιόνη Νόμους, όπου να μας δώση και να του δόσωμεν διά ησυχίαν μας· διά ρίζαν Θεού να σας κακοφανή και διά εμάς ως πλάσι Θεού, όπου εγεννήθημεν γυμνοί και θα πεθάνωμεν. Εκ μέρους μεγαλοδυνάμου και αν ελπίδα σωτηρία δεν είναι διά εμάς ας πεθάνωμεν και από σπαθί ανθρώπων· αν ήπεν ο Θεός, έτσι ας γίνη· ικητευόμεθα οι κάτωθεν καζάϊδες Αυλώνος, Δέλβινο, Μεναχιέ, Κουρβελιέσσι, Μαλακάστρα, η άνω και η κάτω του Μπερατιού και Τεπελένι και Ντιονίστα όλα 5 καζάϊδες παρακαλούμεν να ευσπλαχνισθή η Βασιλεία σας όχι και δεν μας αγαπάγει έχε ειπεί ο Θεός να αποθάνωμεν· δεν πλέον αγαπάμαι να ζήσωμεν απάνω εις την γην, και αν η Βασιλεία μάς αγαπάγει μάς ειδοποιήται να κάμωμεν και άλλες επικράτειες με την ευχαρίστησίν μας και εγγύισιν διά εμπιστοσύνην με όπως η Βασιλεία αγαπάγει.

»Ο επιφερόμενος σάς λέγη διά ζώσης και να μας απολογηθήτε ταύτα και του Θεού να γείνη. Οι αγαπητοί σας Πρόεδροι σαϊμπίδες των 5 καζάδων επιφαινόμενοι με τα σφραγιστήρια όλα.

»Έχομεν και τα έγγραφα του πρώην Μερχούμ Σανδραζεμέτα προς εμάς και ποίος μας κρένη, αλλά εν ημέρα κρίσεως να απολογηθώμεν. Όχι άλλο.

(Ακολουθούν σαρανταεπτά σφραγίδες μπέηδων και αγάδων)

»Ιδού όπου τα ανωτέρω σφραγιστήρια ως σαϊμπίδες του τόπου μας να τα παρατηρήσητε καλώς και να σας αποκριθώμεν με εγγύϊσιν διά σιγουριτά σας και διά ασφάλειαν.

»1847, τη 15 Αυγούστου.–ΚαζάϊΚουρβελιέσι».

5. Με την έκρηξη του ρωσοτουρκικού πολέμου της Κριμαίας το 1854, η ελληνική κυβέρνηση προωθεί ένα σχέδιο δημιουργίας ελληνοαλβανικού κράτους, το οποίο αναθέτει σε προσωπικότητες πολύ δημοφιλείς στην Αλβανία την εποχή αυτή.

Μεταξύ αυτών είναι ο γιος του Καραϊσκάκη Σπυρίδων, ο γιος του Κολοκοτρώνη Ιωάννης, ο γιος του Πλαπούτα Κολίνος, ορισμένοι Τζαβελλαίοι και Μποτσαραίοι, ο Θεόδωρος Γρίβας και ο γενικός αρχηγός Κίτσος Τζαβέλλας. Το ελληνοαλβανικό αυτό κράτος θα ήταν χριστιανικό και θα αποδεχόταν στους κόλπους του και τους Μουσουλμάνους ισότιμα. Η προσπάθεια ναυάγησε.

6. Τον Ιούνιο και Δεκέμβριο του 1877 διεξάγονται συζητήσεις μεταξύ αντιπροσώπων της ελληνικής κυβέρνησης και επιφανών Αλβανών για την στρατιωτικοπολιτική ένωση Ελλάδας-Αλβανίας.

Ημιεπίσημες συζητήσεις διεξάγονται σε πολλά επίπεδα και εξασφαλίζεται η συμμετοχή πολλών Αλβανών σε μια επικείμενη επανάσταση μεταξύ αυτών και του στρατιωτικού διοικητή των μεθοριακών οθωμανικών δυνάμεων Εμίν Μπέη.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον δείχνουν ο χειμαρριώτης Σπυρομήλιος και ο Σουλιώτης Δημήτριος Νώτη Μπότσαρης, που αργότερα θα γίνει ο πρόεδρος του Αρβανίτικου Συνδέσμου της Αθήνας και όλες αυτές οι κινήσεις και τα πρόσωπα που πρωτοστατούν έχουν σαν σκοπό να εξασφαλίσουν τη σύμπραξη των Μουσουλμάνων Αλβανών σε μια επιχείρηση απελευθέρωσης των περιοχών Ηπείρου και Αλβανίας.

7. Από το 1881 έως το 1907 έχουμε μια διαρκή προσπάθεια και αλλεπάλληλες διαβουλεύσεις μεταξύ Ελλήνων και Αλβανών με στόχο τη δημιουργία ομόσπονδου ελληνοαλβανικού κράτους και σε αυτή την περίοδο δημιουργείται ο «Αρβανίτικος Σύνδεσμος της Αθήνας».

8. Το 1899 ο «Αρβανίτικος Σύνδεσμος της Αθήνας» έγραψε μια προκήρυξη με την οποία απευθυνόταν στους Αλβανούς που ζούσαν στην Αλβανία (τους αποκαλούσε «Αρβανίτες της Αρβανιτιάς») και τους καλούσε να ενωθούν με την Ελλάδα ως μια Ελληνοαλβανική ομοσπονδία.

Την προκήρυξη υπέγραψαν τρία πρόσωπα. Ο Σέχου, γόνος προφανώς της περίφημης Δέσπως Σέχου-Τζαβέλλα, ο Μπότσαρης και ο Τζαβέλλας, δηλαδή όλοι τους Σουλιώτικης καταγωγής.

Ας δούμε ένα απόσπασμα από την προκήρυξη:

«Δεν μας μένει άλλος τρόπος, αδέρφια, παρά…να ακουμπήσουμε στην Ελλάδα και να κάνουμε το Ελληνοαρβανίτικο (Ελληνοαλβανικό) βασίλειο…Κοιτάξτε, αδέρφια, πόσους μεγάλους λόγους έχουμε να γίνουμε ένα με τους Έλληνες».

9. Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΕΛΛΗΝΟΑΛΒΑΝΙΚΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΤΟ 1907

Άγνωστο στην Ελλάδα και στην Αλβανία είναι ότι στα τέλη του 19ου αιώνα υπήρξε σχέδιο ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Αλβανία για δημιουργία Ελληνοαλβανικής ομοσπονδίας και ότι μάλιστα υπογράφτηκε το 1907 ειδικό πρωτόκολλο Ελληνοαλβανικής συνεννοήσεως από τον Νεοκλή Καζάζη και τον Ισμαήλ Κεμάλ, τον μετέπειτα πρωθυπουργό της Αλβανίας.

Ο Αριστείδης Κόλλιας στο βιβλίο του «Η προκήρυξη του Αρβανίτικου Συνδέσμου» (σελ. 35, έκδ. 1996) γράφει:

«Από το 1881 ώς το 1907 έχουμε μια διαρκή προσπάθεια και αλλεπάλληλες διαβουλεύσεις μεταξύ Ελλήνων και Αλβανών με στόχο τη δημιουργία ομόσπονδου ελληνοαλβανικού κράτους».

Το 1893 συστάθηκε στην Αθήνα από μια επίλεκτη ομάδα Ελλήνων πολιτών ένα πατριωτικό σωματείο με το όνομα Εταιρεία ο «Ελληνισμός».

Τον Δεκέμβριο του 1894 ο Νεοκλής Καζάζης αναλαμβάνει την προεδρία της εταιρείας. Ο Καζάζης υπήρξε πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Στόχος της εταιρείας ήταν να προασπίσει τα εθνικά δικαιώματα του Ελληνισμού για τη Μακεδονία, τη Θράκη και την Ανατολική Ρωμυλία και να αποκρούσει τις διεκδικήσεις της Βουλγαρίας επί των ελληνικών εδαφών.

Την 1η Ιανουαρίου του 1898 αρχίζει να εκδίδεται το επίσημο όργανο της εταιρείας, η μηνιαία Εθνική Επιθεώρηση «ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ».

Ο Καζάζης μετέβη σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, για να διαφωτίσει το ευρωπαϊκό κοινό για τα εθνικά δίκαια του Ελληνισμού και τους ψευδείς ισχυρισμούς της βουλγαρικής προπαγάνδας.

Μια από τις πρωτοβουλίες της εταιρείας ήταν η συνεργασία Ελλάδας και Αλβανίας και η δημιουργία Ελληνοαλβανικής ομοσπονδίας για την αντιμετώπιση του σλαβικού κινδύνου.

Ας δούμε τι γράφει ο Θάνος Αναγνωστόπουλος-Παλαιολόγος στο βιβλίο του «Ελλάς και Αλβανία στις αρχές του 20ου αιώνα» (σελ. 32-36, έκδ. 1995):

Ο Νεοκλής Καζάζης… ενθάρρυνε αμέσως τότε το φιλέλληνα βέη της Αυλώνος Ισμαήλ Κεμάλ, ο οποίος, σημειωτέον, είχε αποφοιτήσει από τη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων και ομιλούσε και έγραφε απταίστως τα ελληνικά, να εντείνει τις προσπάθειές του για μια στενή συνεργασία με την Ελλάδα.

Οι ενέργειες αυτές του Ν. Καζάζη πολύ σύντομα τελεσφόρησαν.

Πράγματι ο Ισμαήλ Κεμάλ ανέλαβε πρωτοβουλία και το 1901, ενώ βρισκόταν στην Πόλη για διάφορα θέματα που αφορούσαν την Αλβανία, πληροφορούμενος ότι κινδύνευε να συλληφθεί με εντολή του Σουλτάνου, έφυγε και ήρθε στην Ελλάδα για συνεννοήσεις με τον Καζάζη.

Στη συνέχεια μετέβη στις Βρυξέλλες όπου και εγκαταστάθηκε. Εκεί εξέδωσε μια αλβανική εφημερίδα, αλλά σε αλβανική γλώσσα, που την έγραφε όλη ο ίδιος και μόνο η τελευταία της σελίδα, από το δεύτερο φύλλο που κυκλοφόρησε, ήταν γραμμένη στην αλβανική γλώσσα.

Ο τίτλος αυτής της αλβανικής εφημερίδας ήταν: “ΣΩΤΗΡΙΑ-ΑΛΒΑΝΙΑ”. Συνολικώς εξέδωσε μόνον πέντε φύλλα, για να πει ορισμένες αλήθειες, στις οποίες ακράδαντα πίστευε. Αλήθειες που υπηρετούσαν την προσέγγιση των δύο φίλων λαών.

Χαρακτηριστικό των φιλελληνικών του αισθημάτων, του θαυμασμού του και της βαθειάς πίστης που είχε στην Ελλάδα, της οποίας διεκδικούσε τη στενή συνεργασία, είναι το άρθρο που δημοσιεύει στην πρώτη σελίδα του δεύτερου φύλλου της «ΣΩΤΗΡΙΑΣ-ΑΛΒΑΝΙΑΣ» με τίτλο «Ο ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ», το οποίο έχει κυριολεκτικά μνημειακό χαρακτήρα και είναι ένας πραγματικός ύμνος για την Ελλάδα και τον ευρύτερο προορισμό της.

Το άρθρο αυτό μόνο ένας Έλληνας μεγαλοϊδεάτης θα μπορούσε να το γράψει.

Και όμως το έγραψε ο διακεκριμένος Αλβανός πολιτικός, ο βέης του Αυλώνος, που αργότερα, το 1914, έγινε ο πρώτος πρωθυπουργός της ελεύθερης Αλβανίας.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα και επειδή οι Αλβανοί ως λαός είναι εγγύτατοι φυλετικά αλλά και ιστορικά προς τους Έλληνες, προσπάθησε ο Καζάζης να τους προσεταιρισθεί, καλλιεργώντας μαζί με τον Ισμαήλ Κεμάλ πνεύμα ίδρυσης μιας Ελληνοαλβανικής Ομοσπονδίας.

Με τον τρόπο αυτό στις 22 Μαρτίου του 1907 έφτασε το θέμα στο ευτυχές γεγονός να υπογραφεί η «Δήλωσις της Ελληνοαλβανικής Συνεννοήσεως» από τους Καζάζη και Πεταλά εκ μέρους της Ελλάδος και από τον Ισμαήλ Κεμάλ εκ μέρους της Αλβανίας.

Ακολούθως υπογράφτηκε την ίδια ημερομηνία και από τα ίδια πρόσωπα ένα «Ειδικό Πρωτόκολλο», που το συνυπόγραψαν πολλοί Ηπειρώτες προύχοντες, όπως οι Βότσαρης, Σάρογλους και άλλοι.

Πριν όμως από την υπογραφή της «Δηλώσεως» και του «Ειδικού Πρωτοκόλλου» και συγκεκριμένα στις 18 Φεβρουαρίου του ίδιου έτους 1907 ο Ισμαήλ Κεμάλ μαζί με τον Αλβανό Τζαφφέρ ήρθαν σε επαφή με τον Νικ. Λεβίδη, Πρόεδρο της Ελληνικής Βουλής, όπως και με τον τότε πρωθυπουργό Γεώργιο Θεοτόκη και τους ενημέρωσαν για τις φιλελληνικές τους προθέσεις και γενικότερα για τις απόψεις τους πάνω στις ελληνοαλβανικές σχέσεις.

Την ίδια εποχή ο Καζάζης, παράλληλα με τις εντατικές του προσπάθειες για την προώθηση των ελληνοαλβανικών θέσεων, κυκλοφόρησε σε μικρό σχήμα ένα βιβλίο 80 περίπου σελίδων με τίτλο:

«Ελληνοαλβανική Συνεννόησις» και υπότιτλο: «Το Αλβανικόν ζήτημα – εν σχέσει προς το Ελληνικόν Έθνος».

Σ’ αυτό το πόνημα αναπτύσσει ο Καζάζης όλες του τις απόψεις σχετικά με την ευρύτερη έννοια της Ελληνοαλβανικής Συνεννοήσεως του 1907.

Μ’ αυτήν τη συνεργασία επιδιώκει την ενσωμάτωση της Αλβανίας στην Ελλάδα σε μια Ομοσπονδία, που να διατηρεί την εθνική και θρησκευτική ιδιαιτερότητα των δύο συμβαλλομένων μερών, τονίζοντας όμως παράλληλα την ανωτερότητα του ελληνικού πολιτισμού ως προτύπου για την Αλβανία, αλλά και την ανάγκη πρόσδεσης της Αλβανίας αυτής στο άρμα της ελληνικής πολιτικής.

Με τη δημιουργία αυτής της Ελληνοαλβανικής Ομοσπονδίας επιδιώκει ο Καζάζης την ματαίωση της αυστριακής και της ιταλικής επιρροής, που συγκρούονται εις βάρος των αλβανικών συμφερόντων και παράλληλα θέλει να βοηθήσει στην εξασφάλιση των αλβανικών συνόρων και με ταχύ ρυθμό στην αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό της Αλβανίας στα πλαίσια μιας εξελιγμένης κοινωνίας με ανιόντα το δείκτη της οικονομικής αναπτύξεως, γεγονός που τελικά θα θέσει φραγμό τόσο στην ιταλική διείσδυση προς τα βαλκανικά κράτη, αλλά και στην αυστριακή επιρροή στη Βαλκανική».

Μάριος Δημόπουλος – Γλωσσολόγος-Εθνολόγος