Ο Ερντογάν επιδιώκει αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε Βαλκάνια και Μέση Ανατολή μέχρι το 2023

Μετά την ανάληψη της εξουσίας στην Τουρκία από το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το 2002, η σημερινή Τουρκία επιδιώκει την αναζήτηση της ταυτότητάς της, μην αποκόπτοντας τον ομφάλιο λώρο με το οθωμανικό παρελθόν και συμφιλιώνοντας το Ισλάμ με τον καπιταλισμό και τη δημοκρατία.

Η φιλόδοξη αυτή πολιτική έχει προκαλέσει εσωτερικές αναταράξεις στην Τουρκία, όπου ο στρατός δεν παίζει πλέον τον ρόλο του παρελθόντος.

Ταυτόχρονα, η εισροή κεφαλαίων από αραβικές χώρες συνέβαλλε σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας.

Προσαρμοζόμενη στη νέα πραγματικότητα, η τουρκική εξωτερική πολιτική έχει στοιχεία μιας αταβιστικής, αυτοκρατορικής πολιτικής, με απώτερο σκοπό το 2023 η Τουρκία να καταστεί υπερδύναμη.

Εκμεταλλευόμενη την οικονομική κρίση της Ευρώπης, τον ευρωσκεπτικισμό στα Βαλκάνια, αλλά και την ύπαρξη κρατών με μουσουλμανικούς πληθυσμούς μετά την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η Τουρκία έχει ως άξονα της πολιτικής της την οικονομική διπλωματία από μηδενική βάση και την πολιτιστική διπλωματία.

Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι έντονη η τουρκική οικονομική διείσδυση και η Τουρκία έχει αναλάβει την προστασία των Βόσνιων Μουσουλμάνων.

Στο Σαντζάκι του Νόβι-Πάζαρ η Τουρκία έχει αναγορευθεί σε διαιτητή μεταξύ των διαφόρων ομάδων των Μουσουλμάνων, στέλνοντας ένα μήνυμα στο Βελιγράδι ότι η σταθερότητα στο Σαντζάκι εξαρτάται από την Άγκυρα.

Στο Κόσοβο είναι αισθητή η τουρκική οικονομική δραστηριότητα και η Τουρκία ήταν από τις πρώτες χώρες που αναγνώρισαν την ανεξαρτησία του Κοσόβου.

Στην ΠΓΔΜ η Τουρκία εκπαιδεύει αξιωματικούς του στρατού, παρέχει στρατιωτική βοήθεια και στηρίζει τα Σκόπια στη διένεξη με την Ελλάδα για το όνομα “Μακεδονία”.

Στην Αλβανία υπάρχει στην ουσία τούρκικη ναυτική βάση και η Τουρκία εκπαιδεύει Αλβανούς αξιωματικούς.

Μετά από τουρκικό βέτο η Αλβανία δεν έχει επικυρώσει τη συμφωνία με την Ελλάδα για την λεγόμενη “Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη” στο Ιόνιο Πέλαγος.

Στη Βουλγαρία η Τουρκία προσπαθεί να αναγάγει τους Μουσουλμάνους σε σημαντικό πολιτικό παράγοντα στη χώρα και να επηρεάσει τις πολιτικές εξελίξεις.

Έχει ιδρυθεί νέο Τουρκικό κόμμα που ελέγχεται άμεσα από την Άγκυρα.

Σε σχέση με την Ελλάδα τα προβλήματα είναι γνωστά, υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο (continental shelf), εναέριος χώρος, Κυπριακό, προσπάθεια της Τουρκίας να μετατρέψει τη μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης σε τουρκική εθνική μειονότητα.

Στόχος της Τουρκίας είναι η δημιουργία ενός ισλαμικού τόξου από τη Βοσνία μέχρι τη Δυτική Θράκη, όπου υπάρχουν συμπαγείς μουσουλμανικοί πληθυσμοί (Βοσνία –Ερζεγοβίνη, Σαντζάκι, Κόσσοβο, ΠΓΔΜ, Αλβανία, Ν. Βουλγαρία, Δυτική Θράκη).

Ωστόσο, το αυταρχικό καθεστώς του Ερντογάν και τα οικονομικά σκάνδαλα έχουν προκαλέσει έντονες αντιπαραθέσεις στη χώρα, οδηγώντας σε πόλωση την τουρκική κοινωνία.

Ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι η διαμάχη με το ισλαμικό κίνημα του άλλοτε συνεργάτη του, τον Γκιουλέν.

Οι σχέσεις της Τουρκίας με τα γειτονικά κράτη έχουν επιδεινωθεί.

Η ανάδυση του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία και το Ιράκ, οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, το προσφυγικό ζήτημα και το Κουρδικό ζήτημα έχουν δημιουργήσει νέα δεδομένα που επηρεάζουν και την Ευρώπη.

Ο Ερντογάν είναι δημιούργημα των Αδελφών Μουσουλμάνων, ως εκ τούτου είναι σε εχθρότητα με τον Πρόεδρο Άσαντ, και το αραβοσοσιαλιστικό κόμμα Μπάαθ (σύμπλεγμα Αλεβιτών Δρούζων Μουσουλμάνων και χριστιανών Ορθοδόξων). Για τον Ερντογάν ο Άσαντ αποτελεί το κεμαλικό κατεστημένο.

Το Ισραήλ με την κεμαλική Τουρκία είχε στρατηγική συνεργασία στο παρελθόν, αλλά εγκαταλείφθηκε μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Ερντογάν, γιατί η οικονομική βοήθεια που δέχθηκε ο Ερντογάν από τις Ισλαμικές Χώρες (Κατάρ, Ομάρ κτλ) σηματοδότησε αλλαγή της εξωτερικής πολιτικής.

Στη νέα τάξη πραγμάτων στη Συρία στόχος του Ερντογάν είναι η αποτροπή της ίδρυσης κουρδικής οντότητας.

Οι σχέσεις του με το ισλαμικό κράτος είναι αμφιλεγόμενη.

Στο Ιράκ ο Ερντογάν επιδιώκει πρόσβαση στα πετρέλαια της Μοσούλης, κάτι που δεν επιθυμούν οι Ιρακινοί, αισθάνεται ότι αποκλείεται από την διευθέτηση της νέας τάξης πραγμάτων.

Με το Ιράν οι σχέσεις της Τουρκίας είναι ανταγωνιστικές και στη νέα τάξη πραγμάτων πολλά θα εξαρτηθούν από τις σχέσεις του Ιράν με την Αμερική.

Στο ρευστό αυτό περιβάλλον η Ελλάδα αποτελεί παράγοντα σταθερότητας.

Μπορεί να αποτελέσει τόσο γεωστρατηγικό όσο και ενεργειακό κόμβο για την μεταφορά Φυσικού Αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο στη Ευρώπη.

Η Ρωσία αναμιγνύεται ενεργά στη Μέση Ανατολή, θέλει να διατηρήσει τις βάσεις στη Λαττάκεια και Ταρτούς στη Συρία και ανησυχεί για κατά πόσο τα ενεργειακά αποθέματά της Μεσογείου, μπορούν να υποκαταστήσουν τα αποθέματα της Ρωσίας στον ανεφοδιασμό της Ευρώπης.

Από την οριστική διαμόρφωση της Αμερικανικής Εξωτερικής Πολιτικής στο νέο γεωστρατηγικό και ενεργειακό πάζλ, θα εξαρτηθεί και ο εποικοδομητικός ρόλος της Ελλάδας παρά την οικονομική της κρίση.

*Στην κεντρική φωτογραφία ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κάνει τον χαιρετισμό της Μουσουλμανικής Αδελφότητας με τα τέσσερα δάχτυλα.