Ανάλυση Focus Economics: Πώς το ιταλικό δημοψήφισμα θα διαλύσει την Ευρωζώνη

Το Focus Economics, επιχειρεί μια ρεαλιστική προσέγγιση για το μέλλον της Ευρωζώνης. Σε αυτήν παρουσιάζονται οι κρίσιμες ημερομηνίες του 2017 για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωζώνη, η σημερινή κατάσταση της οικονομίας αλλά και η απειλή μιας νέας κρίσης χρέους στις χώρες του Νότου.

“Σε λίγο, ο Ματέο Ρέντσι θα πάψει να είναι πρωθυπουργός της Ιταλίας, μετά τη συντριπτική επικράτηση του ΟΧΙ στο ιταλικό δημοψήφισμα. Η εξέλιξη αυτή είναι ικανή να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου στην Ευρωζώνη και να σημάνει την σταδιακή της αποδιάρθρωση.

Το ιταλικό δημοψήφισμα στόχευε εν πολλοίς στην συρρίκνωση του ενός εκ των δύο σωμάτων του ιταλικού κοινοβουλίου. Παρόλα αυτά, ο Μπέμπε Γκρίλο και το λαϊκίστικο αντιευρωπαϊκό κίνημά του, το “Κίνημα των 5 Αστέρων”, ήταν αποφασιστικός παράγοντας στην επικράτηση του ΟΧΙ, γεγονός που προστίθεται στην άνθηση του λαϊκισμού σε όλη την Ευρώπη.

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, σηματοδοτεί την έναρξη μιας ιδιαίτερα κρίσιμης χρονιάς για την Ευρωπαϊκή Ένωση και στην χειρότερη περίπτωση, μπορεί να οδηγήσει στην διάλυση της νομισματικής ένωσης.

Τι θα συμβεί το 2017

Στην χρονιά που έρχεται, υπάρχουν μια σειρά εκλογικών αναμετρήσεων ή άλλων γεγονότων που μπορούν να εκτροχιάσουν την Ευρωζώνη.

Στις 15 Μαρτίου, η Ολλανδία έχει κοινοβουλευτικές εκλογές. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις το ακροδεξιό, αντιμεταναστευτικό Κόμμα της Ελευθερίας, με επικεφαλής τον Γκερτ Βίλντερς, αναμένεται να κερδίσει την πλειοψηφία των εδρών.

Στα τέλη του Μάρτη, η Τερέσα Μέι αναμένεται να ξεκινήσει τις διαδικασίες για την έξοδο της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η περίοδος της διαπραγμάτευσης μπορεί να φτάσει ακόμη και τα δύο χρόνια, όμως πολλά θα εξαρτηθούν από την φύση του ίδιου του Brexit, αν δηλαδή θα είναι ένα διαζύγιο ήπιο ή συνολικής ρήξης. Ανάλογα λοιπόν με το είδος του Brexit θα έχουμε και αντίστοιχο αντίκτυπο στην οικονομία που μπορεί να οδηγήσει σε έξαρση του αντιευρωπαϊκού λαϊκισμού.

Λίγο αργότερα, στις 23 Απρίλη και στις 7 Μάη, πραγματοποιούνται οι προεδρικές εκλογές στη Γαλλία. Εκεί το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο, της Μαρίν Λε Πεν αναμένεται κατ’ αρχάς να μπει στον δεύτερο γύρο. Η Λε Πεν έχει υποσχεθεί δημοψήφισμα για το Frexit αν κερδίσει, και παρά το γεγονός πως το Brexit ήταν ένα πολύ μεγάλο γεγονός, η Γαλλία είναι μέλος και της Ευρωζώνης, κάτι που θα έκανε μια πιθανή αποχώρησή της ακόμη μεγαλύτερο θέμα για την ευρωπαϊκή οικονομία.

Το χειρότερο σενάριο

Παρά το γεγονός πως σύμφωνα με τους αναλυτές, το χειρότερο σενάριο στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις, είναι δύσκολο να προκύψει, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει τίποτα, ιδιαίτερα έπειτα από την ψήφο υπέρ του Brexit αλλά και την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

Ο Κάρστεν Μπρζεσκι, Γερμανός οικονομολόγος, θεωρεί ότι ακόμη και σε μια από αυτές τις περιπτώσεις το χειρότερο σενάριο γίνει πραγματικότητα, υπάρχει κίνδυνος για ολόκληρο το οικοδόμημα της Ευρωζώνης. “Από τις 9 Νοεμβρίου και έπειτα, όλα έχουν αλλάξει […] Πιστεύω ότι οποιοδήποτε από αυτά τα γεγονότα έχει την δυνατότητα να εκτροχιάσει την Ευρωζώνη, να την αποσυνθέσει, ίσως ακόμα και να οδηγήσει άμεσα στη διάλυσή της.”

Μετά την ψήφο υπέρ του “ΟΧΙ” στο ιταλικό δημοψήφισμα, ο Ματέο Ρέντσι παραιτείται. Η νέα κυβέρνηση βραχείας διάρκειας, θα επικεντρωθεί στο να οδηγήσει τη χώρα σε νέες εκλογές. Οι επιπτώσεις του αποτελέσματος όμως θα μπορούσαν να είναι πολύ μεγαλύτερες σύμφωνα με τον Μάσιμο Μπασέτι του “FocusEconomics”. “Το μεγαλύτερο ρίσκο θα είναι να οδηγηθούμε άμεσα σε εκλογές, που θα κερδίσει το λαϊκιστικό, προστατευτικό και κρατικίστικο “Κίνημα των 5 Αστέρων”. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα νέο δημοψήφισμα, αυτή τη φορά για το ευρώ και την υιοθέτηση προστατευτικών μέτρων καθώς και μεγάλη αύξηση των κρατικών δαπανών.”

Οι χρηματαγορές δεν πτοούνται από τα πολιτικά σοκ

Αρκετοί αναλυτές θεωρούν ότι παρά τις ανησυχίες για την άνοδο του λαϊκισμού, η παγκόσμια χρηματαγορά παραμένει σταθερή δείχνοντας ακόμα και σημάδια ανάκαμψης παρά τα σοκ που προκάλεσαν τα αποτελέσματα σε ΗΠΑ και Μεγάλη Βρετανία.

Πολλοί πίστευαν ότι η παγκόσμια αγορά θα κατέρρεε έπειτα από την εκλογή Τραμπ και το Brexit, όμως κανένα από τα δύο γεγονότα δεν κατάφερε να αποσταθεροποιήσει τις αγορές, ενώ ούτε το αποτέλεσμα του ιταλικού δημοψηφίσματος μοιάζει να έχει προς το παρόν τέτοιες επιπτώσεις στις ιταλικές αγορές που προς το παρόν, δείχνουν σταθερές. O Craig McKenzie επικεφαλής επενδυτικής στρατηγικής στην Aberdeen Asset Management, το θέτει ως εξής: “Τα αποτελέσματα αυτά, διδάσκουν τις αγορές ότι τα πολιτικά “σοκ” δεν είναι ανάγκη να σηματοδοτούν την αρχή του τέλους. Η αγορά είναι πια αρκετά σκληρή για να σοκάρεται”

Παρότι ο χρόνος που έχει περάσει από τα εν λόγω αποτελέσματα είναι λίγος, οι αναλυτές πιστεύουν ότι ο όχι και τόσο αρνητικός αντίκτυπος στις αγορές μετά από τις εν λόγω ψηφοφορίες ίσως ανάψει την φωτιά των λαϊκίστικων κινημάτων.

Ο ακροδεξιός υποψήφιος στην Αυστρία, μπορεί να έχασε, όμως η Ολλανδία μπορεί να οδηγηθεί σε μια πλειοψηφία που ίσως οδηγήσει σε αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Προσθέστε σ’ αυτό την πιθανότητα για ένα Frexit με επικεφαλής την Λε Πεν και τότε οι ευρωπαϊστές πολιτικοί και οικονομολόγοι, ίσως αρχίσουν να νιώθουν μια νευρικότητα, δεδομένου μάλιστα του Brexit και της εκλογής Τραμπ.

Πως η πιθανότητα πραγματοποίησης κάποιου από αυτά τα σενάρια μπορεί να επηρεάσει την οικονομία; Είναι δύσκολο να το προβλέψει κανείς. Αυτή τη στιγμή, οι επενδυτές και οι επιχειρήσεις, δεν μοιάζουν να περιμένουν κάποια κρίση. Το οικονομικό κλίμα στην Ευρωζώνη ήταν σε ιστορικό υψηλό από τον Δεκέμβρη του 2015, τον περασμένο Οκτώβρη και τον Νοέμβριο ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο. Οι γερμανικές επιχειρήσεις, στην μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, έπιασαν ιστορικό υψηλό διετίας τον Οκτώβρη.

Η οικονομία της Ευρωζώνης δείχνει να απορροφά την πιθανότητα μετάδοσης των συνεπειών του Brexit καθώς η ανάπτυξη παρέμεινε σταθερή στο τρίτο τρίμηνο του 2016. Η ανάπτυξη στα πλαίσια της νομισματικής ένωσης ήταν στο 0,3%, ενώ τα ποσοστά της ανεργίας έδειχναν να μειώνονται στο ίδιο τρίμηνο. Η οικονομία της Γαλλία ανακάμπτει, της Ιταλίας το ίδιο και η Ελλάδα μπήκε σε ανάπτυξη στο τρίτο τρίμηνο. Η Ισπανία παρότι δεν είχε κυβέρνηση τους τελευταίες 9 μήνες είναι ακόμα μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ευρώπης.

Νέα ευρωπαϊκή κρίση χρέους στον ορίζοντα;

Οι οικονομίες της Ευρωζώνης μοιάζουν λοιπόν να απορροφούν τους πολιτικούς κραδασμούς. Η νομισματική ένωση, δείχνει να βρίσκεται σε ανάκαμψη, μόλις λίγα χρόνια μετά την κρίση χρέους του 2009-2012 που χτύπησε κυρίως τη Νότια Ευρώπη και απείλησε να διαλύσει την Ευρωζώνη. Παρόλα αυτά μια νέα κρίση χρέους μπορεί να βρίσκεται στον ορίζοντα καθώς χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία φαίνεται πως δεν θα πιάσουν τους στόχους τους σε χρέος και έλλειμμα ούτε το 2016, αλλά ούτε και το 2017 και το ιταλικό λαϊκίστικο Κίνημα των 5 Αστέρων, ίσως παίξει έναν ρόλο σε αυτό.

Η οικονομική αναλύτρια, Caroline Gray, θεωρεί πως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να παραβιάζει τους κανόνες της για το αυξανόμενο χρέος των χωρών του Νότου, ώστε να αποφύγει τη διάλυση της νομισματικής Ένωσης. Ο επικεφαλής οικονομολόγος της Commerzbank, Jörg Kraemer ισχυρίζεται πως η Ιταλία είναι ίσως η μεγαλύτερη απειλή για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδιαίτερα μετά την ήττα του Ρέντσι. Αν και θα χρειαστεί μια σειρά συγκυριών για να προκύψει κάτι τέτοιο, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων θα μπορούσε να αναλάβει την διακυβέρνηση της χώρας, αν όχι άμεσα μέχρι τον Μάη του 2018.

Σύμφωνα με τον ίδιο, μια κυβέρνηση Γκρίλο θα μπορούσε να αυξήσει τις κρατικές δαπάνες παραβιάζοντας τους κανόνες της Ευρωζώνης για τα ελλείμματα, αυξάνοντας το ιταλικός χρέος το οποίο είναι ήδη στο 133% του ΑΕΠ. “Αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει μια τεράστια σύγκρουση με τους δημοσιονομικούς κανόνες και την Κομισιόν. Σε ένα τέτοιο κλίμα, οι επενδυτές θα μπορούσαν να αρνηθούν να αγοράσουν ιταλικά κρατικά ομόλογα. Αυτό σημαίνει ότι θα δούμε την κρίση χρέους στο Νότο να επιστρέφει αν ο Μπέπε Γκρίλο συνεχίσει να προηγείται στις δημοσκοπήσεις και οι εκλογές έρθουν γρήγορα.”

Τα αντιευρωπαϊκά λαϊκιστικά κινήματα που ανθίζουν και μια ακόμα ευρωπαϊκή κρίση χρέους, θα μπορούσαν να σημάνουν ένα ακόμα βήμα προς τη διάλυση της ΕΕ. Όλα αυτά προς το παρόν είναι υποθετικά, οπότε θα πρέπει να περιμένουμε για να δούμε τι θα συμβεί.”