Κίνηση «Πράττω»: Ο κατακερματισμός της τηλεοπτικής αγοράς δεν εξασφαλίζει πλουραλισμό

Σε μια συγκυρία καμπής για το ελληνικό μιντιακό σύστημα, η πρωτοβουλία της Κίνησης «Πράττω» δεν ήταν απλώς επίκαιρη. Αποδείχθηκε και εξαιρετικά γόνιμη, στο βαθμό που το πυκνό ακροατήριο που την παρακολούθησε, ενημερώθηκε για στοιχεία που το διέπουν (το εγχώριο σύστημα ΜΜΕ) σε σύγκριση μάλιστα με το τι συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη αλλά και διεθνώς. Ενώ και η συζήτηση που ακολούθησε, κατέδειξε το ενδιαφέρον των παριστάμενων να θέσει ερωτήματα και προβληματισμούς, να πληροφορηθεί ακόμη περισσότερο για το τι συμβαίνει πίσω από την «κουρτίνα» των Μ.Μ.Ε.

Ο καθηγητής Νίκος Λέανδρος, αντιπρύτανης του Πάντειου Πανεπιστημίου, αφού παρουσίασε διάφορες πτυχές της κρίσης, για τις οποίες εν πολλοίς ευθύνονται, όπως είπε, οι πολιτικές ελίτ που διαχειρίστηκαν τις τύχες του τόπου ως το 2015, πέρασε εν συνεχεία στο θέμα της εκδήλωσης: ο καθηγητής έκανε λόγο για «συνειδητή αναρχία και ανομία στο χώρο της τηλεόρασης», υποστηρίζοντας ότι «δεν ήταν τυχαίο» ότι έφυγε η αναλογική τηλεόρασης χωρίς να δοθούν ποτέ άδειες. Μίλησε όμως και για την ανυπαρξία ως τώρα, του ΕΣΡ, αλλά «τώρα ελπίζουμε πολλά» στην από εδώ και πέρα φάση του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης.

Επίσης, στηλίτευσε την εικόνα του σημερινού τηλεοπτικού τοπίου: φτήνια, κοκορομαχίες και όλα τα κανάλια να παίζουν τα ίδια πράγματα, ανέφερε χαρακτηριστικά, με τη διευκρίνιση ότι υπάρχουν, πάντως, και μέσα και δημοσιογράφοι που κάνουν καλά τη δουλειά τους. Αποτέλεσμα; Μια γενικευμένη κρίση αξιοπιστίας των μέσων στην Ελλάδα, αφού όλες οι ευρωπαϊκές έρευνες καταδεικνύουν ότι τα ελληνικά Μ.Μ.Ε. έχουν τις περισσότερες αρνητικές κρίσεις στην Ευρώπη, περισσότερο για την τηλεόραση και λιγότερο για εφημερίδες -ραδιόφωνο.

Όλη αυτή η κατάσταση έρχεται εν τέλει να καταδείξει «μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση για τη Δημοκρατία», υπογράμμισε ο κ. Ν. Λέανδρος, με την απαξίωση να προσλαμβάνει ακόμη πιο ανησυχητικές διαστάσεις λόγω της ρευστότητας τόσο στην περιοχή μας όσο και διεθνώς. Με τελικό κίνδυνο, τόνισε, η οικονομική κρίση να μετατραπεί και σε πολιτική κρίση.

Στο σκέλος του «δέον γενέσθαι», ο πανεπιστημιακός παρατήρησε πως δεν αρκούν οι θεσμικές πρωτοβουλίες εκ μέρους της κυβέρνησης, αλλά (χρειάζεται) η κινητοποίηση των πολιτών όσο και των εργαζομένων στα Μ.Μ.Ε. Κατέθεσε μάλιστα οκτώ άξονες του εναλλακτικού σχεδίου για τα media. Αυτοί είναι: Στήριξη -αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού στα Μ.Μ.Ε. και προσπάθεια τεχνολογικής αναβάθμισης. Αποτελεσματική λειτουργία των εποπτικών μηχανισμών και του ΕΣΡ ειδικότερα. Να πληρώνουν όσοι εκμεταλλεύονται δημόσιους πόρους (συχνότητες). [Στο σημείο αυτό ο ομιλητής αναφέρθηκε στο κεκτημένο, όπως είπε, του διαγωνισμού]. Ενίσχυση εσωτερικής και εξωτερικής πολυφωνίας των Μ.Μ.Ε. Απόλυτη διαφάνεια στα οικονομικά των Μ.Μ.Ε. Στήριξη δημόσιου πυλώνα ενημέρωσης. Ενίσχυση υγιούς επιχειρηματικότητας. Και, τέλος, η χώρα μας να συμμετάσχει στη συζήτηση για «το διαδίκτυο που θέλουμε». Συμπερασματικώς, η αντιμετώπιση όλων των παραπάνω θεμάτων, μπορεί να είναι πολύ δύσκολη υπόθεση, αλλά πάντως εφικτή, κατέληξε ο κ. Ν. Λέανδρος.

Στο βήμα τον ακολούθησε ο Κώστας Νικόλτσιος πρόεδρος του Left Media -γενικός διευθυντής του Ρ/Σ «Στο Κόκκινο», ο οποίος παρουσίασε στοιχεία για την κατάσταση στον ελληνικό μιντιακό χώρο. Κυριότερη πηγή εσόδων είναι οι διαφημίσεις -καταχωρήσεις για τα Μ.Μ.Ε., γεγονός που καθιστά τη βιωσιμότητά τους άμεσα εξαρτώμενη από το μερίδιο τη διαφημιστικής πίτας.

Σύμφωνα με τον ομιλητή, τα καθαρά έσοδα από διαφήμιση δεν ξεπερνούν τα 500 εκατομμύρια ετησίως, τα οποία μοιράζονται οκτώ τηλεοπτικοί σταθμοί πανελλαδικής εμβέλειας και δεκάδες τοπικοί, σχεδόν 1.000 ραδιοφωνικοί σταθμοί, 17 ημερήσιες πολιτικές εφημερίδες και 27 κυριακάτικες ή μηνιαίες, 9 αθλητικές κ.ο.κ.

Με βασικό συμπέρασμα ότι, το κόστος λειτουργίας των Μ.Μ.Ε. να υπερβαίνει κατά 35% τα έσοδά τους, γεγονός που από μόνο του τα ωθεί στο δανεισμό. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε το «τρίγωνο της διαπλοκής» (σ.σ. πολιτικό σύστημα -Μ.Μ.Ε. -τράπεζες), υπογράμμισε ο κ. Κ. Νικόλτσιος, θέμα που αναδείχθηκε ακόμη πιο έντονα όταν, πρόσθεσε, η κυβέρνηση έκανε το διαγωνισμό για τις τηλεοπτικές άδειες.

Στη συνέχεια ο ομιλητής προέβη σε οκτώ πολιτικά σχόλια για το ρόλο που έπαιξε η πλειοψηφία των Μ.Μ.Ε. στην περίοδο της κρίσης, καλλιεργώντας στερεότυπα, δικαιολογώντας την πολιτική της λιτότητας, νομιμοποιώντας την ξένη επιτροπεία κ.ο.κ. Επίσης, στηλίτευσε την επίθεση που δέχθηκαν και δέχονται ο ΣΥΡΙΖΑ, ο πρωθυπουργός και κορυφαία στελέχη του (επί παραδείγματι, ο Ν. Παππάς, ο Ν. Φίλης κ.α.). Στηλίτευσε εν τέλει την προσπάθειά τους να ελέγξουν την κοινή γνώμη, σε συνεργασία πάντα με τη γνωστή «μονταζιέρα». «Σχεδόν όλα τα συστημικά στοιχεία περιγράφουν την Αριστερά ως κάτι μη φυσιολογικό όσο και σκοτεινό, με στόχο να αποτελέσει παρένθεση. Πάνω σε αυτό έχουν στήσει το επικοινωνιακό τους οικοδόμημα, αλλά δεν τους βγαίνει», κατέληξε.

Αδημοσίευτα στοιχεία παρουσιάστηκαν στην εκδήλωση από τον πρόεδρο του ΑΠΕ-ΜΠΕ

Εξ αρχής κερδήθηκε το ενδιαφέρον του ακροατηρίου, καθώς ο Μιχάλης Ψύλος, δημοσιογράφος, πρόεδρος -γενικός διευθυντής ΑΠΕ -ΜΠΕ που μίλησε πρώτος και είχε και την ευθύνη συντονισμού της εκδήλωσης, παρουσίασε άγνωστα μέχρι σήμερα στοιχεία για το ελληνικό και ευρωπαϊκό τηλεοπτικό τοπίο, στοιχεία που έχουν αντληθεί από διεθνείς οργανώσεις, των οποίων η εγκυρότητα δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Στοιχεία που προέκυψαν μετά από έρευνα των δημοσιογράφων του ΑΠΕ -ΜΠΕ, με επικεφαλής την Σοφία Μανδηλαρά.

Ειδικότερα, η έρευνα στηρίχθηκε στην κατάταξη των χωρών -μελών της Ε.Ε., σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα για την Ελευθερία του Τύπου (2016), επίσης οικονομικά στοιχεία από την Eurostat και στοιχεία από το Παρατηρητήριο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής MAVISE.

Μεταξύ των 28 κρατών μελών της Ε.Ε., η Ελλάδα είναι στη 2η χειρότερη θέση από άποψης ελευθερίας του Τύπου (λόγω της αστυνομικής βίας το 2014 προς τους εκπροσώπους των Μ.Μ.Ε., με πιο γνωστά παραδείγματα τους Μ. Λώλο και Μ. Κυπραίο, αλλά και εξαιτίας των επιθέσεων μελών της Χρυσής Αυγής κατά δημοσιογράφων).

Και όμως, την ίδια στιγμή, η Ελλάδα είναι η χώρα στη 2η θέση από άποψης πλήθους ιδιωτικών καναλιών, μαζί με τη Γαλλία και την Ισπανία. Περισσότερα κανάλια (14) διαθέτει μόνο η Ιταλία, κληρονόμος του συστήματος Μπερλουσκόνι, παρατήρησε ο Μ. Ψύλος. Ενώ την ίδια στιγμή, η Ιταλία είναι στην 3η χειρότερη θέση ως προς την ελευθερία του Τύπου.

Στον αντίποδα, οι χώρες που προηγούνται στην κατάταξη της ελευθερίας του Τύπου είναι ακριβώς οι χώρες που έχουν και τα λιγότερα ιδιωτικά κανάλια: Φινλανδία (1η στην κατάταξη με μόλις ένα ιδιωτικό σταθμό), Ολλανδία, Δανία, Σουηδία, Ιρλανδία, με μικρό αριθμό ιδιωτικών καναλιών επίσης. Ας σημειωθεί ότι η Γερμανία έχει πέντε ιδιωτικά κανάλια γενικού περιεχομένου αλλά και τρία δημόσια.

Αξιοσημείωτο ότι η χώρα μας ανέβηκε δύο θέσεις στην κατάταξη της ελευθερίας του Τύπου το 2016, με την ελπίδα ρύθμισης της αγορά των media, καθώς όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα, η ελληνική τηλεοπτική αγορά κυριαρχείται από «βαρόνους των media, μια χούφτα επιχειρηματιών, οι οποίοι για χρόνια χρησιμοποιούν τα μέσα ενημέρωσης, ώστε να επεκτείνουν τα συμφέροντά τους».

Συμπέρασμα; Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της έρευνας, επεσήμανε ο πρόεδρος -γενικός διευθυντής ΑΠΕ -ΜΠΕ, «ο κατακερματισμός της τηλεοπτικής αγοράς δεν εξασφαλίζει τον πλουραλισμό ή την πολυφωνία. Εξάλλου βασική τακτική της προπαγάνδας είναι η επανάληψη της ίδιας πληροφορίας από πολλές πηγές». Και, εν τέλει, η ρύθμιση της τηλεοπτικής αγοράς δεν μπορεί να εγγυηθεί την ποιότητα του περιεχομένου, μπορεί όμως να θέσει τους κανόνες.

Μετά τα ερωτήματα που τέθηκαν από το κοινό οι κ. κ. Λέανδρος και Νικόλτσιος έθεσαν και την παράμετρο ευθύνης των δημοσιογράφων και των επαγγελματικών τους ενώσεων. Με τον κ. Νικόλτσιο να επικρίνει, επιπροσθέτως, την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας κάνοντας λόγο για μια πολιτική απόφαση, που είναι σε πλήρη αναντιστοιχία με το λαϊκό αίσθημα.

Ο Μ. Ψύλος προτίμησε να κλείσει με μια αισιόδοξη νότα: Αν τα δημόσια μέσα (ΕΡΤ και ΑΠΕ -ΜΠΕ) υποστηριχθούν και γίνουν καλύτερα, τότε και οι ιδιώτες θα αναγκαστούν να ανεβάσουν τον πήχη. Η ιδιωτική τηλεόραση δεν θα μπορεί να προβάλει «σκουπίδια» και το ίντερνετ να είναι η πηγή του «λέει ο καθένας ό,τι θέλει». Συγκριτικό πλεονέκτημα, τέλος, ο κοινωνικός έλεγχος στα δημόσια Μ.Μ.Ε., κατέληξε ο ομιλητής.

Στην εκδήλωση δεν κατέστη δυνατό να μιλήσει ο υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής Νίκος Παππάς, λόγω έκτακτου κωλύματος. Μεταξύ των πολλών που παρέστησαν, ήταν και δύο βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, η Ελένη Σταματάκη (Α’ Πειραιώς) και Εύη Καρακώστα (Β΄ Πειραιώς).